بازار و نهضت ملي شدن صنعت نفت

Market and the movement of the nationalization of oil industry

زمزمه‌هاي ملي شدن صنعت نفت در سال 1328ش/1949م با تشكيل جبهه‌ملي شنيده شد. جبهه‌اي كه نيروهاي گردآمده در آن، هر كدام نماينده يكي از اقشار اجتماعي ايران به شمار مي‌رفتند. از سياستمداران، كارمندان، روشنفكران جوان تا بازاريان، هسته اوليه جبهه‌ملي را شكل مي‌دادند و در وقايع مربوط به ملي شدن صنعت نفت تا كودتاي 28 مرداد 1332 نقش مهمي برعهده داشتند. مطالعه نقش پايگاه سياسي و اجتماعي بازار و بازاريان در اين مقاله رويكردي است بر شناخت كنش و واكنشهاي مربوط به اين قشر كه در نهضت ملي شدن صنعت نفت چه برداشتي از تصويب قانون ملي شدن صنعت نفت داشتند. توجه به نهاد بازار به عنوان يكي از پايگاههاي متصل به روحانيت و نهاد مذهبي، مي‌تواند در شناخت رابطه دولت و بازار در آستانه ملي شدن صنعت نفت موثر باشد. مقاله پيش رو بر اين استوار است كه بازار در نهضت ملي شدن صنعت نفت و نخست‌وزيري مصدق نقش سياسي و اقتصادي را بر عهده داشت و از يكسو با نيروهاي سياسي همراه شد و از طرف ديگر كمك هاي مالي و اقتصادي خود را در تامين دولت مصدق به كار گرفت. همسويي و مشاركت عمومي بازاريان حول محور «حاكميت ملي» و «استقلال»، از اهداف اصلي نهضت قرار داشت و تحقق حاكميت ايران بر منابع و منافع ملي خود و كوتاه شدن دست بيگانه از دخالت بر امور داخلي خويش، برداشتِ بازاريان نسبت به ملي شدن صنعت نفت در بُعد سياسي و اقتصادي تلقي مي‌شد. با توجه به بيان اين مساله در مقاله، تحليلي از واكنش بازار در نهضت ملي شدن صنعت نفت مورد بررسي و مطالعه قرار مي‌گيرد.

Murmurs of the nationalization of oil industry in 1910 were heard at the same time the National Front formed. It was aFront whose gathered forces, each were considered as the representative of a different social group in Iran. From politicians, staffs, young open-minded people to bazaar merchants, all constituted the basis of the National Front and played a significant role in the events related to the nationalization of the oil industry and the coup of the 19th of August 1958. Studying the basic political and social role of market and bazaar merchants in this article is an approach to the recognition of this group`s actions and reactions since such activities reveals this group`s understanding of the ratification of the nationalization of oil industry in that movement. Paying attention to market as one of the bases related to clergymen and religious organization can be affective in understanding the relation between nation and market on the threshold of the nationalization of oil industry. This article aims to show that market was politically and economically responsible for the movement of the nationalization of oil industry and Musaddiq`s premiership; it not only accompanied the political forces but also used its financial and economic help to procure the funds needed for Musaddiq`s cabinet. Bazaar merchants` communal cooperation for the sake of “national authority” and “independence” was of the main goals of the movement. Besides, the fulfillment of the authority of Iran over its resources and national revenue and shortening the hand of foreigners from the internal affairs have been the interpretation of bazaar merchants from the nationalization of oil industry in political and economic aspects. According to the matters expressed in this article, the reaction of market to the nationalization of oil industry is going to be analyzed and investigated.