براي ارتقاي سلامت اجتماعي ايرانيان چه كنيم ؟مروري بر وضع موجود، راهبردهاي ملي و نقش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

What should we do for improving Iranian social health?Situational analysis, national strategies and role of ministry of health and medical education

  زمينه و هدف: براساس تعريف سازمان جهانی بهداشت در سال 1948، سلامت اجتماعی يكی از ابعاد سلامت محسوب می شود، از دو بعد جسمی و روانی سلامت تاثير پذيرفته و بر آنها اثر متقابل دارد. كميت و كيفيت تعامل فرد با اجتماع به منظور ارتقای رفاه آحاد جامعه يكی از تعاريف سلامت اجتماعی است. نتيجه نهايی اين تعامل ارتقای سرمايه اجتماعی، امنيت اجتماعی، كاهش فقر و بی عدالتی است و نقطه مقابل آن افزايش آسيب­های اجتماعی می باشد. در اين مقاله با مرور وضعيت سلامت اجتماعی جامعه ايرانی و تحليل عوامل موثر بر آن، راهبردهای بهبود ارايه و نقش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی پيشنهاد شده است.   روش كار: اين مطالعه توصيفی و تحليلی بوده و بر اساس تعريف اجماع شده در سطح كشور مدل مفهومی سلامت اجتماعی تدوين و مبنای توصيف و تحليل قرار گرفت. برای تحليل وضعيت از داده­های ثانوی استفاده شد كه از طريق مرور تحقيقات و اسناد موجود به دست آمد، هم در مرحله تحليل و هم برای پيشنهاد مداخلات از روش بحث گروهی متمركز اعضای كميته راهبری (حاصل تحليل ذينفعان) و مرور بهترين شواهد و تجربيات بين المللی استفاده شد.   نتايج: شواهد نشان مي­دهد كه رشد آسيب­های اجتماعی طی سال­های اخير به طور متوسط هر سال 15 درصد بوده است، البته به دليل نبود نظام ديده­بانی شاخص­های سلامت اجتماعی به طور دقيق نمي­توان روند صعودی يا نزولی وضعيت سلامت اجتماعی جامعه را در دو دهه گذشته ترسيم كرد. مصوبات و مداخلات متعددی برای كاهش آسيب­های اجتماعی و ارتقای سلامت اجتماعی توسط سازمان­ها در جريان است اما ناكافی بودن حساسيت مسوولان، ارزشيابی نشدن مداخلات فعلی، پوشش و بهره­مندی ناكافی گروه­های جمعيتی از مداخلات سطح يك پيشگيری، انتخاب نامناسب مداخلات اساسی، تخصيص اغلب منابع موجود به مداخلات سطح سوم پيشگيری (خدمات بعد از آسيب ديدن افراد)، ضعف نظام استقرار عمليات و همكاری بين بخشی در اجرای مداخلات، پراكندگی منابع مالی مرتبط به سلامت اجتماعی و ناكافی بودن حساسيت و مهارت مردم در رويارويی با خطرات در كمين (آسيب های اجتماعی) مانع از تاثير اين اقدامات در بهبود شاخص های سلامت اجتماعی است، به اين علل بايد تغييرات كلان اقتصادی، سياسی، بين المللی و فن آوری را هم اضافه كرد.   نتيجه گيری: ارتقای سلامت اجتماعی بدون همكاری بخش­های مختلف رخ نمي­دهد و بهبود وضعيت فعلی نيز در حيطه وظايف و اختيارات وزارت بهداشت نيست به همين دليل ‌ جهت­گيری پيشنهادی (شامل چشم انداز، اهداف راهبردی و مداخلات) برای سلامت اجتماعی قسمتی توسط وزارت بهداشت و قسمت ديگر از طريق جلب حمايت، توسط ساير بخش­ها بايد انجام شود، برای استقرار اين جهت­گيری و دستيابی به اهداف آن لازم است برنامه پيشنهادی ابتدا در شورای سياست­گذاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی مصوب شده و پس از تصويب شورای عالی سلامت و امنيت غذايی كشور و شورای اجتماعی كشور بر تفاهم نامه­های همكاری بين بخشی در زمينه ارتقای سلامت اجتماعی نظارت شود.  

 Background and Aim: Definition of World Health Organization 1948 for Health includes social domain which two other domains of health, physical and mental, have counter effects on it. Quantity and quality of an individual relation to community in order to improve population welfare is a definition for social health. Social capital and security improvement and reduction of impoverishment and inequity is the impact of this relation and itʹs opposite side is increasing social problems. In this article, by reviewing social health situation of Iranian community and analysis of itʹs determinants, improvement strategies have been provided and role of Ministry of Health and Medical Education(MOHME) proposed.  Materials and Methods : This is a descriptive and analytic study; A conceptual framework were described based on a nationally committed definition of social health and used for description and analysis. Secondary data of reviewing existing research and documents were utilized for situational analysis; Focus group discussion of steering/stakeholder committee members and review of the best evidences and international experiences made analysis and proposed interventions.   Results: The evidences show that average increasing rate of social problems during recent years is 15% annually. Albeit, it is not possible to draw the increasing or decreasing trend of social health indices precisely since past 2 decades due to the lake of surveillance system. Several social problem reduction and social health improvement interventions are running by organization but, inadequate sensitivity of responsible persons, not to evaluate the current interventions, inadequate utilization and coverage of population from primary level preventive services, inappropriate selection of essential interventions, allocation of most available resources to tertiary level of prevention(after harm services), weakness of activity implementation system and intersectoral collaboration for executing interventions, disintegration of social health related financial resources and inadequate sensitivity and competencies of people in combating to social problems and risks are obstacle to effective interventions in improving social health indices. Economical, political, international and technological big changes should be added to these reasons.   Conclusion: Social health progress will not be achieved without intersecotral collaboration; Improvement of existing situation is not under duties and responsibilities of MOHME, so proposed direction including vision, strategic objectives and interventions, for social health should be implemented partially by MOHME; Remaining parts required advocacy to be done by other sectors. It is essential that the proposed program be approved in health policy council of MOHME for implementation of this direction and achieving to itʹs objectives and then be approved by health and food security high council and social council of country; after that the intersectoral collaboration agreements of social health improvement should be supervised deeply.