بررسي تغييرات مكاني و پهنه‌بندي شوري اراضي كشاورزي جنوب تهران با استفاده از كريجينگ و GIS

A Study of Spatial Variability and Mapping of Soil Salinity in South Tehran Agricultural Lands, using Kriging and GIS

استفاده از آب‌هاي با كيفيت نامناسب در اراضي كشاورزي جنوب تهران خطر افزايش شوري اين اراضي را افزايش داده و كشت انواع محصولات باغباني و زراعي را با مشكل مواجه ساخته است. اين تحقيق به‌منظور بررسي وضعيت شوري در بخشي از اراضي جنوب تهران و تهيه نقشه پراكنش آن انجام شد تا ضمن تهيه نقشه شوري خاك و شناسايي نواحي شور و غير شور بتوان براي مديريت و انتخاب نوع محصول تصميم گرفت. منطقه مطالعه‌شده زميني به وسعت 20000 هكتار از اراضي كشاورزي جنوب تهران در حد فاصل بزرگ‌راه‌هاي آزادگان و تهران‌ـ ساوه و تهران‌ـ قم است. براي تهيه نقشه شوري خاك، به صورت شبكه منظم 1000 در 1000 متر در 196 نقطه از عمق صفر تا 30 سانتي‌متر سطح خاك نمونه‌برداري انجام شد. هدايت الكتريكي عصاره اشباع خاك (ECe) اندازه‌گيري و تجزيه و تحليل داده‌ها و تهيه نقشه شوري خاك با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) و روش درون‌يابي كريجينگ انجام شد. نتايج نشان داد هدايت الكتريكي عصاره اشباع منطقه مطالعه‌شده بين 2/0 تا 14 دسي‌زيمنس بر متر متغير است. بر اساس نقشه شوري خاك، خاك‌هاي مطالعه‌شده در چهار محدوده شوري 0 تا 2 و 2 تا 4 و 4 تا 8 و 8 تا 16 دسي‌زيمنس بر متر و سهم هر يك از آن‌ها به‌ترتيب 4/30 و 4/42 و 6/22 و 5/4 درصد از كل مساحت مطالعه‌شده است. همچنين بهترين مدل برازش داده‌شده مدل نمايي بود. دامنه تاثير در اين مطالعه 1130 متر به‌دست آمد. با توجه به اينكه آستانه بسياري از محصولات صيفي و سبزي در شوري كمتر از 4 دسي‌زيمنس بر متر است، افزايش شوري منطقه جنوب تهران به سمت شوري بيشتر از 4 دسي‌زيمنس بر متر نگران‌كننده است. مطالعات نشان داد خاك‌هاي منطقه به‌علت تفاوت در عمق آب زيرزميني و پستي و بلندي اراضي و استفاده از آب با كيفيت نامناسب چاه‌هاي كم‌عمق و رودخانه و فاضلاب جهت آبياري مزارع تحت تاثير شوري است.

Using low quality water on agricultural lands in South Tehran has increased the risk of soil salinity, creating problems for the agricultural crops grown in the area. This study was carried out to determine soil salinity distribution and to produce the salinity map. A mapping of salinity can also help identify the saline and non-saline regions effective for land use and management as well as choosing the kind of crops that are suitable to the study area. The study area is located within 20000 ha piece of land in South Tehran surrounded by the expressways of Azadegan, Tehran- Qom and Tehran- Saveh. A number of 196 surface soil samples (0-30cm) were taken from a regular grid of 1000×1000m. The electrical conductivities of the saturated soil extracts (ECe) were determined. Data analysis and soil salinity mapping were done through GIS and Kriging interpolation methods. The results indicated that ECe varies between 0.2 and 14dS/m. Based upon the soil salinity map, the ECes of 0-2, 2-4, 4-8 and 8-16dS/m covered some 30.41, 42.44, 22.63, and 4.52 percent of the total area, respectively. The most suitable model fitted an exponential one with a range of 1130 meters. Considering the threshold of salinity for many vegetable crops as less than 4 dS/m, an increase in salinity of more than 4dS/m is worrisome. The results finally indicated that the soils of the study area, due to their differences in the depths of groundwater, relief, use of low quality water drawn from shallow wells, river, and sewage water for irrigation had adversely affected soil salinity.