كاربرد تابع K رايپلي در آشكارسازي الگوي پراكنش مكاني گونه ملج در جنگل آموزشي و پژوهشي خيرود نوشهر

Application of Ripley’s K-Function in Detecting Spatial Pattern of Wych Elm Species in Khayroud Forests, North of Iran

يكي از مهم‌ترين جنبه‌هاي ساختاري يك توده جنگلي، الگوي مكاني درختان مي‌باشد كه در توصيف اكوسيستم‌هاي جنگلي و مديريت پايدار آن نقش مهمي ايفا مي‌نمايد. نظر به اين‌كه بيماري مرگ نارون و قطع بي‌رويه درختان ملج، موجوديت اين گونه را تهديد مي‌نمايد، اين مطالعه سعي دارد تا با بررسي الگوي مكاني به مديريت حفاظتي اين گونه ارزشمند براي جلوگيري از انقراض آن و همچنين احياي آن كمك نمايد. اين مطالعه در بخش نم‌خانه، جنگل خيرود نوشهر صورت گرفته است. به‌دليل وسعت منطقه مورد مطالعه (1035 هكتار)، همه پايه‌هاي ملج با قطر برابر سينه بزرگ‌تر از 10 سانتي‌متر با سيستم موقعيت‌ياب جهاني ثبت و الگوي مكاني درختان با استفاده از تابع K رايپلي بررسي شد. نتايج نشان داد كه گونه ملج در فاصله‌هاي كم‌تر از 10 متر داراي الگوي تجمعي بوده و در فاصله‌هاي بزرگ‌تر الگو به‌سمت تصادفي بودن تغيير مي‌نمايد. به‌منظور بررسي اين كه آيا الگوي كپه‌اي در فواصل كوتاه، متاثر از درختان مادري مي‌باشد، درختان براساس قطر برابر سينه به 4 كلاسه قطري كم‌قطر، ميان‌قطر، قطور و خيلي‌قطور تقسيم شدند. استفاده از تابع يك‌متغيره K رايپلي براي هر يك از كلاسه‌ها نشان داد كه كلاسه كم‌قطر داراي الگوي تجمعي بوده و با افزايش كلاسه قطري الگوي مكاني گونه ملج تمايل به تصادفي شدن دارد. اجتماع‌پذيري بين كلاسه‌هاي كم‌قطر با ساير كلاسه‌ها با استفاده از تابع دومتغيره K رايپلي نشان مي‌دهد كه بين درختان كم‌قطر و ساير كلاسه‌ها، اثر متقابل منفي وجود دارد و اين فرض كه درختان قطور عامل تشكيل الگوي كپه‌اي مي‌باشد، رد مي‌گردد. مي‌توان نتيجه‌گيري نمود شرايط رويشگاهي مناسب، تمايل نداشتن قاچاقچيان چوب به قطع درختان كم‌قطر ملج و (احتمالاً وجود) اثر متقابل مثبت بين گونه ملج با ساير گونه‌ها باعث تشكيل الگوي مكاني كپه‌اي گرديده باشد.

One of the most important characteristics of plant communities is spatial pattern of trees. Spatial pattern of trees are important structural characteristics of forests that their studies have extensive applications in sustainable forest management. Quantifying the spatial structure is an important component in describing natural ecosystems. Because of its importance as threatened but valuable species, spatial pattern of Wych elm has been studied in order to help its management and restoration. The current research was done in Namkhaneh District, Khayroud Forests belonging to University of Tehran. Due to the extent of study area and being dispersed in the area, the location of Wych elm trees larger than 10 cm in DBH was recorded by Global Positioning System. Spatial pattern of elm trees has been analyzed using univariate K-Ripley function. The results showed both whole population and small size trees had clumped distribution at the scales < 10 m and this species tend to have random pattern at greater scales. In order to investigate if clumped pattern at small scales is due to seed trees or not, all of measured trees were assigned into four diameter size classes as small, medium, large and extra-large timbers. Spatial association among small size class and other classes were analyzed using bivariate Ripley’s K-function. Results showed there exists repulsion between small size classes and other classes and it seems suitable site conditions, reluctancy of illegal cutters to small-diameter Wych elm trees and interactions with other species are responsible for clumped pattern at smaller scales.