ارزيابي عملكرد دانه و شاخص‌هاي تحمل به خشكي در لاين‌هاي گندم تحت شرايط آبياري مطلوب و محدود در مرحله پرشدن دانه

Evaluation of Seed Yield and Drought Tolerance Indices in Wheat Lines under Normal and Grain Filling Stage Water Stress Conditions

به‌منظور شناسايي لاين يا لاين‌هاي متحمل به تنش‌رطوبتي بر اساس شاخص‌هاي مختلف و شناسايي بهترين شاخص‌هاي تحمل به خشكي، 4 آزمايش در سال 86- 85 در ايستگاه‌هاي تحقيقات كشاورزي مياندوآب، همدان، اردبيل و مشهد با 18 لاين اميد‌بخش و دو رقم شاهد در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار و در دو شرايط آبياري كامل و اعمال تنش ‌رطوبتي در مرحله پرشدن دانه انجـام شـد. نتايج نشان داد كه لاين‌هاي شماره (C-80-4)2 و (Bkt/90-Zhong 87)8 نام‌گذاري شده به‌نام ميهن با توجه به مقادير بالاي شاخص‌هاي تحمل به خشكي MP، GMP، STI، HARM، RDIو مقادير كم شاخص‌هاي TOL و SSI، عملكرد دانه بالا در شرايط مطلوب و تنش رطوبتي در مرحله پرشدن دانه به‌عنوان لاين‌هاي متحمل به تنش‌ رطوبتي در مرحله پرشدن دانه شناسايي شدند. با توجه به ضرايب همبستگي مثبت و معني‌دار بين شاخص‌ها با عملكرد دانه در هر دو شرايط آبياري و بين شاخص‌ها، مشخص گرديد كه انتخاب بر اساس شاخص‌هاي GMP، MP، STI و HARM منجر به انتخاب ژنوتيپ‌هايي با عملكرد دانه بالا در هر دو شرايط آبياري گرديد. نتايج تجزيه به عامل‌ها نشان داد كه 83/99 درصد از تغييرات كل توسط دو مولفه تبيين شدند. مولفه اول با توجيه 85/70 درصد از تغييرات، عملكرد بالقوه و تحمل به خشكي (شاخص‌هاي MP، GMP،STI، HARM، RDI) و مولفه دوم با توجيه 98/28 درصد از تغييرات به‌عنوان مولفه حساسيت به تنش (شاخص‌هاي TOL و SSI) نام‌گذاري شدند. تجزيه كلاستر نشان داد شاخص‌هاي STI، GMP، HARM و MP در يك خوشه و TOL و SSI در خوشه ديگر قرار گرفتند.

To identify drought tolerant genotypes, by using different indices and presenting the best indices, four separate trials at the Agricultural Research Stations of Miyandoab, Mashhad, Hamedan, and Ardabil, were conducted with 18 wheat lines and two checks in a randomized complete block design with three replications during 2006-2007, under full-irrigation and exposing the lines to drought stress at grain filling stage. Result showed that lines 2(C-80-4) and 8(Bkt/90-Zhong 87), also named as Mihan variety, having the maximum values of MP, GMP, STI, HARM, RDI and the least values of TOL and SSI indices, identified to be as high grain yielders in both full irrigation and water deficit at grain filling stage. The significant and positive correlations of YP and YS with MP, GMP, STI, and HARM, indicated that they are the proper indices to select high yielding wheat genotypes under stress and non-stress conditions. According to principle component analysis, two components justified 99.83% of all variations. First vector showed 70.85% of variations, yield potential component and drought tolerance indices (MP, GMP, STI, HARM and RDI) and the second rector justified 28.98% of total variations which would be named as “drought susceptible components (TOL and SSI indices). According to results of cluster analysis, MP, GMP, STI, HARM indices are found to be in one group, and TOL and SSI indices in the other group.