بررسي تغييرات شكل بدن در جمعيت‌هاي ماهي خياطه (Alburnoides eichwaldii De Filippii, 1863) در حوضه درياي خزر با استفاده از روش ريخت‌سنجي هندسي

Body shape variation in riffle minnows (Alburnoides eichwaldii De Filippii, 1863) populations of Caspian Sea basin

هدف از اين مطالعه، بررسي تغييرات شكل بدن جمعيت‌هاي مختلف ماهي خياطه در حوضه درياي خزر با استفاده از ريخت‌سنجي هندسي بر پايه لندمارك است. نتايج تحقيق حاضر مي‌تواند به درك بهتر الگوي تغيير‌پذيري ريختي و تكامل در حال پيشرفت اين ماهيان در توده‌هاي آبي سيستم‌هاي رودخانه‌اي مختلف حوضه خزر كمك نمايد. تعداد 260 نمونه ماهي خياطه از چهار رودخانه گرگانرود در بخش شرق، رودخانه ولمرود در بخش ميانه و دو شاخه رودخانه سفيدرود در بخش غرب حوضه درياي خزر نمونه‌برداري شد. از سمت چپ سطح جانبي نمونه‌ها عكس‌برداري گرديد. تعداد 18 نقطه لندمارك بر روي تصاوير دو بعدي حاصل، تعيين گرديد، سپس، با نرم‌افزار TpsDig2 بر روي آنها قرار داده شد. داده‌هاي حاصل پس از آناليز پروكراست، با روش‌هاي آماري چند متغيره PCA، CVA و آناليز خوشه‌اي تحليل شدند و سپس الگوهاي تغيير شكل هر جمعيت نسبت به شكل اجماع (ميانگين همه جمعيت‌ها) در شبكه تغيير شكل مصورسازي گرديد. تفاوت معني‌داري بين شكل بدن جمعيت‌هاي مطالعه شده ماهي خياطه به جز دو جمعيت متعلق به رودخانه سفيدرود يافت شد (05/0 > P). نتايج جدايي ريختي وابسته به زيستگاه، تغييرپذيري ريختي و تكامل در حال پيشرفت شكل بدن جمعيت‌هاي مختلف و تا حدودي ارتباط بين فاصله جغرافيايي و تمايز ريختي ماهي خياطه را تحت تاثير شرايط محيطي رودخانه‌هاي محل زيست در حوضه درياي خزر نشان داد. از اين رو، نتايج نشان مي‌دهد كه هر جمعيت اين گونه بايد به عنوان يك ذخيره ژنتيكي و ريخت‌شناختي مجزا در نظر گرفته شود.

The objective of this study was to determine the body shape variation among riffle minnows (A. eichwaldii) populations in the Caspian Sea basin using landmark-based geometric morphometrics. A total of 260 specimens were sampled from four streams of Gorganroud River, Valamroud River and two streams of Sefidroud River. The left side of each specimen was photographed using digital camera and eighteen landmark points were digitized on two-dimensional images using TpsDig2. Landmark data after generalised procrustes analysis were analyzed using PCA, CVA and cluster analysis and the patterns of body shape differences among the studied populations were illustrated in deformation grids in relation to consensus configuration of all specimens. CVA analysis displayed significant differences among all populations except two populations sampled in Sefidroud river (P < 0.05). Results also showed habitat-associated morphological divergence, phenotypic plasticity and evolutionary process of body shape change among various populations and also, a relationship between the geographical distance and the degree of morphological divergence among populations in response to environmental factors in their habitat. The results also could be taken as evidence to consider the populations as separate stocks.