بررسي ناهنجاري‌هاي نمو تخمك به‌دانه در پسته اهلي (Pistacia vera L.)

Study of some abnormalities of ovule development to seed in Pistacia vera L.

توليد دانه در محصولات كشاورزي از جمله پسته به دليل ايجاد ناهنجاري در مراحل نمو تخمك محدود مي‌شود. در پژوهش حاضر، مراحل نمو تخمك به‌دانه و ناهنجاري‌هاي اين فرآيند با بهره‌گيري از روش‌هاي بافت‌شناسي بررسي شد تا بتوان در مطالعات بعدي ميزان دخالت هر يك از اين ناهنجاري‌ها در پوكي دانه تحت عوامل محيطي مختلف را بررسي نمود. تخمك در پسته (Pistacia vera) رقم كله‌قوچي، منفرد، پُر‌خورش، تك‌پوسته و به صورت واژگون با تمكن قاعده‌اي در تخمدان مستقر است كه در آن، كيسه روياني نوع پلي‌گونوم تا يك هفته پس از شكوفايي كامل سازمان مي‌يابد. پس از گرده‌افشاني و لقاح تخم‌زا، تا شش هفته پس از آن، فرابر تا رسيدن به اندازه نهايي رشد كرده، حتي چوبي شدن درون‌بر آغاز مي‌شود. با وجود اين، سلول تخم در اين مدت به حالت خفته مي‌ماند. دو هفته پس از رشد نهايي ميوه، تقسيمات تخم همراه با افزايش تقسيمات اندوسپرم رخ مي‌دهد تا اين كه در نهايت رويان لپه‌اي در 10 تا 12 هفته پس از شكوفايي كامل تشكيل مي‌شود و لپه‌ها طي سه هفته بعد به اندازه نهايي خود مي‌رسند و در اين زمان ميوه‌هاي پوك و پُر بر اساس اندازه تخمك به طور كامل قابل تشخيص هستند. طي مراحل نمو تخمك، برخي نا‌هنجاري‌ها از جمله: عدم تشكيل كيسه روياني، تجزيه كيسه روياني، تشكيل كيسه روياني كوچك و نا‌هنجار، قطع دسته آوندي درون بند، حضور تخم بدون اندوسپرم و حضور اندوسپرم بدون تخم مشاهده شد كه اين ناهنجاري‌ها در ‌نهايت باعث عدم رشد كافي تخمك و توليد ميوه پوك يا نيمه‌پوك در پسته مي‌شوند.

Seed production in some crops like pistachio is limited by some abnormalities in ovule development stages. In this study, the ovule developmental stages as well as abnormalities of these stages were investigated. Pistacia vera ovule is single, fullynucellate, monotegumental and converse (anatrope) and is set in an ovary with basic placement and the Polygonum type embryo sac is organized in it one week after complete dehiscence. After pollination and fertilization of egg cell, after 6 weeks of complete dehiscence, the pericarpe was grown to final size and even the lignifications of endocarpe started but the zygote cell was in a dormant state and in 6-8 weeks after complete dehiscence the zygote cell division along an increase in endosperm division occured so that cotyledonary embryo was formed in 10-12 weeks after complete dehiscence and the cotyledons attained their final size in 3 weesks after that, namely 15 weeks after complete dehiscence and at this time, the seedless and filled fruits were completely distinguished. During the ovule development stages, some abnormalities were observed such as lack of embryo sac formation, embryo sac degeneration, small and abnormal embryo sac formation, vascular band collapse inside the funicule, presence of zygote without endosperm and presence of endosperm without zygote, and these abnormalities caused lack of enough ovule growth and seedless or semiseedless fruit formation in pistachio.