رويكرد قرآن و عرفان به معنا و مفهوم تزكيه

The Koran and Mystical Approach toward the Concept of Catharsis

اين مقاله در رابطه با رويكرد قرآن و عرفان به معنا و مفهوم تزكيه بحث مي‌كند. واژه تزكيه در اصل حاوي دو معناي رشد و نمو دادن و تطهير و پاكيزه‌سازي است. البته بايد توجه داشت كه اين دو معنا با يكديگر، پيوند دارند و به نوعي لازم و ملزوم يكديگرند. معمولا در كتاب‌هاي تعليم و تربيت و متون اخلاقي و عرفاني دو واژه تربيت و تهذيب را به جاي تزكيه به كار مي‌برند. تزكيه در عرفان عبارت است از زدودنِ نفس و تخليه آن از عقايد باطل و اوصاف مذموم، ميراندنِ هواي نفس، تربيت كردن و به صلاح آوردن نفس و از صفت امّاره به مطمينه رسانيدن آن. برخي تزكيه را به معناي ترك دنيا دانسته‌اند. در منابع عرفاني به تزكيه به طور مستقل كمتر پرداخته شده و بيشتر آن را ذيل، سيروسلوك و رياضت نفس مطرح كرده‌اند. در آثار اخلاقي نيز، ذيل بحث تهذيب نفس، به تزكيه پرداخته شده است.

This paper discusses the Koran and mystical approach toward the concept of catharsis. The word catharsis in fact contains two meanings on growth and transformation as well as purification and cleansing. Of course, it should be noted that they are interrelated and are kind of essential to one another. Usually, two words of breeding and polishing are used for catharsis in the moral and mystical texts. Catharsis in mysticism is removing evil spirit and discharging it from any ill thoughts and malicious characteristics, warding off spiritual impurities, rearing and bearing and qualifying spirit from an aggressive one to the secure one. Some persons take catharsis as disporting worldly affairs. Catharsis is not at all dealt with independently in mystical sources; rather, it is mostly addressed as spiritual journey and asceticism. In ethical works, too, catharsis is dealt with under the term of spiritual refinery. Key words: The Koran; catharsis; mysticism; refinery.