مصرف باكتري‌هاي افزاينده رشد گياه (PGPR)، نيتروژن و روي بر عملكرد دانه و جذب نيتروژن در كلزا (Brassica napus L.)

Effect of plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) application, nitrogen and zinc sulphate fertilizer on yield and nitrogen uptake in rapeseed (Brassica napus L.)

به منظور بررسی تأثیر مصرف توأم كودهای نیتروژن، سولفات روی و كود زیستی حاوی ازتوباكتر كروكوكوم و آزوسپیریلوم برازیلنس بر عملكرد دانه و كارایی مصرف نیتروژن در كلزا (Brassica napus L.) رقم هایولا 308، آزمایشی به صورت كرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوك های كامل تصادفی با سه تكرار در مزرعه تحقیقاتی دانشكده كشاورزی دانشگاه گیلان در سال زراعی 87- 1386 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح كود نیتروژن (صفر، 50 ، 100 و 150 كیلوگرم) به عنوان عامل اصلی و دو عامل كود سولفات روی در دو سطح (صفر و 50 كیلوگرم در هكتار) و كود بیولوژیك در دو سطح (با و بدون كود بیولوژیك) به عنوان عوامل فرعی بودند. نتایج نشان داد كه بین سطوح نیتروژن، كود زیستی و كود سولفات روی از نظر تأثیر بر تجمع و جذب نیتروژن در كلزا اختلاف معنی‌داری وجود داشت. بیشترین عملكرد دانه (2568 كیلوگرم در هكتار) در تیمار 150 كیلوگرم در هكتارنیتروژن + كود زیستی + كود سولفات روی به دست آمد. بیشترین میزان نیتروژن گیاه (9/4 درصد) در مرحله رشدی روزت و بیشترین میزان نیتروژن دانه (6/3 درصد) در تیمار 150 كیلوگرم نیتروژن + كود سولفات روی + كود زیستی به دست آمد. بیشترین كارایی جذب و كارایی مصرف نیتروژن در تیمار 50 كیلوگرم نیتروژن + كود زیستی + كود سولفات روی (به ترتیب 86/0 و 6/29 كیلوگرم بر كیلوگرم) به-دست آمد. با توجه به معنی‌داربودن اثر متقابل كود زیستی و كود سولفات روی همراه با مقادیر كمتر كود نیتروژن و بیشترین كارایی جذب نیتروژن در این تیمارهای آزمایشی، به نظر می‌رسد كه قابلیت جذب و استفاده از نیتروژن برای تشكیل دانه در حضور كودهای زیستی و كود سولفات روی برای گیاه كلزا بیشتربوده است. مهم‌ترین سازوكارهای تأثیر PGPRها عبارت است از افزایش فراهمی زیستی عناصر معدنی با تثبیت زیستی نیتروژن و محلول كردن فسفر و پتاسیم می‌باشد كه موجب صرفه جویی در مصرف كود نیتروژن خواهد شد.

In order to study the effects of simultaneous application of ZnSO4 and biological fertilizer, Azotobacter chroococcum and Azospirillum brasilense, on grain yield and nitrogen uptake efficiency in rapeseed (Brassica napus L.), cv. Hyola308, a field experiment was conducted as split plot factorial based on randomized complete block design at research field of Faculty of Agricultural Sciences, University of Guilan, Iran, during growing season of 2007-2008. Results showed that urea fertilizer, ZnSO4 fertilizer and biological fertilizer had significant effects on nitrogen uptake and accumulation. Maximum grain yield (2568 kg.ha-1) were obtained in 150kgN + ZnSO4+ bio treatment. Maximum accumulation of nitrogen in rosette stage (4.9%) and nitrogen content of grain (3.6%) was obtained in 150 kg N.ha-1N + ZnSO4 + bio. Maximum Nitrogen uptake efficiency and nitrogen use efficiency (0.86 and 29.56 kg.kg-1, respectively) were obtained in 50 kgN.ha-1N + ZnSO4 + bio. In regard to significant effects of ZnSO4 and biological fertilizer with lower N rate and high nitrogen uptake efficiency of rapeseed, it seems that the ability of uptake and use of nitrogen fertilizers was greater for seed formation in the presence of ZnSO4 and biological fertilizer in rapeseed, cv. Hyola308. The most important of mechanisms of PGPRs is increase the bioavailability of mineral nutrients with biological nitrogen fixation and soluble phosphorus and potassium that lead to economize nitrogen fertilizer in rapeseed production and minimizing environmental pollution risk.