سنگ‌شناسي و زمين‌شيمي سنگ‌هاي آداكيتي پرسيليس پسا افيوليتي سبزوار

Petrology and geochemistry of the Sabzevar post-ophiolitic high silica adakitic rocks

در نوار افيوليتي شمال‌غرب-غرب سبزوار، گنبدهاي آداكيتي پرسيليس متعددي با تركيب ريوليت، داسيت، تراكي‌داسيت، تراكي‌آندزيت و آندزيت، متعلق به محدوده زماني ايوسن فوقاني تا پليوسن، مجموعه افيوليتي كرتاسه-پاليوسن، سنگ‌هاي آتشفشاني-رسوبي ايوسن و نيز در برخي موارد سنگ‌هاي رسوبي اليگوسن-ميوسن را قطع كرده‌اند و تكه‌هايي از آنها را به صورت بيگانه سنگ دربر گرفته‌اند. اصلي‌ترين كاني‌هاي سازنده اين سنگ‌ها شامل: پلاژيوكلاز و آمفيبول است كه بافت‌هاي متنوع فلسيتي پورفيري، ميكروليتي پورفيري، غربالي، جرياني و گلومروپورفيري را به نمايش مي‌گذارد. حضور حجم زيادي از قطعات تخريبي اين گنبدها در كنگلومراي پليوسن و نبود آنها در واحدهاي تخريبي ميوسن بيانگر بالازدگي و رخنمون يافتن آنها در سطح زمين در مرز زماني ميوسن-پليوسن است. ماگماي سازنده اين سنگ‌ها داراي سرشت آهكي-قليايي و پرآلومين شاخص كمان‌هاي آتشفشاني است. در نمودارهاي تقسيم‌بندي سنگ‌هاي آداكيتي نيز اين سنگ‌ها در گروه آداكيت‌هاي پرسيليس (HSA) جاي مي‌گيرد. نمودارهاي چند عنصري بهنجارشده به مورب، گوشته اوليه و كندريت، بيانگر غني‌شدگي اين سنگ‌ها از عناصر نادر خاكي سبك و ليتوفيل بزرگ يون (LILE) و تهي‌شدگي آنها از عناصر نادر خاكي سنگين (HREE) است. تهي‌شدگي شديد از عناصر با شدت ميدان بالا (HFS) مانند: Nb، P و Ti كه از ويژگي‌هاي برجسته محيط‌هاي كماني است، در اين سنگ‌ها ديده مي‌شود. بر اساس نمودارهاي سنگ‌زادي، ماگماي آداكيتي سازنده اين سنگ‌ها، از ذوب بخشي يك سنگ منبع اكلوژيتي يا گارنت‌آمفيبوليتي حاصل از دگرگوني ورقه اقيانوسي فرورانده شده نيوتتيس سبزوار به زير لبه جنوبي پهنه البرز شرقي، به وجود آمده است. اين ماگما در جريان صعود به ترازهاي بالاتر و جايگزيني در نوار افيوليتي، متحمل فرآيندهاي تبلور تفريقي همراه با هضم و آلايش پوسته‌اي (AFC) شده است. وجود بيگانه سنگ‌ها، خوردگي و عدم تعادل شيميايي درشت بلور‌ها و بافت غربالي آنها و همچنين مقادير نسبت‌هاي (Sr87/Sr86)i?0.7045 در اين سنگ‌ها از شواهد رخداد اين فرآيندها است.

Some high silica adakitic domes with rhyolite, dacite, trachy-dacite, trachy-andesite and andesite compositions belonging to upper Eocene-Pliocene, trending W-NW, intruded in to the Cretaceous-Paleocene ophiolitic complex, the Eocene volcano-sedimentary series and in some cases the Oligocene-Miocene sedimentary rocks, and enclose some fragments of these rocks as xenoliths. The most abundant minerals in these rocks are plagioclase and amphibole with various textures such as felsitic porphyric, microlitic porphyric, sieve, flow and glomeroporphyric. The presence of large volumes of detritic fragments of these adakitic domes in the Pliocene conglomerates and their absence in the Miocene detritus indicate uplifting and exposing of the studied domes in the earth surface in the Miocene-Pliocene interval. The parent magma of these rocks has calc-alkaline and per-aluminous nature which is characteristics of the arc volcanics. These rocks fall into the field of high-silica adakites (HAS) in classification diagrams. Enrichment in light rare earth elements (LREEs) and large ion lithophile elements (LILEs) and depletion in heavy rare earth elements (HREEs) are obvious in their MORB, primitive mantle and chondrite normalized spider diagrams. Strong depletion in HFSEs including Nb, Ti and P which is signature of arc volcanic, can be observed in these rocks. According to the petrogenetic diagrams, the parental magma of the rocks studied generated by partial melting of an eclogitic-garnet amphibolitic source derived from metamorphism of the Sabzevar Neotethyan subducted oceanic slab underneath the southern edge of the eastern Alborz zone. Also, the magma has been subjected to assimilation, fractional crystallization (AFC) and crustal contamination during ascend to higher levels and emplacement into the ophiolitic belt. The presence of the xenoliths, corrosion and chemical disequilibrium of the phenocrysts and their sieve textures and (Sr87/Sr86) i ?0.7045 in these rocks support the occurrence of these processes.