فناي از خود و مرگ خود خواسته در انديشه عين القضات و يوحنا صليبي

Self-annihilation and Voluntary Death from Viewpoints of Ayn-Al- Qodhat Al Hamadani and John of the Cross

عين القضات همداني (490-525 هـ.ق) و يوحنا صليبي (1542-1591م) دو عارف صاحب نام از دو سنت بزرگ معنوي تاريخ بشر يعني اسلام و مسيحيت‌اند. مطالعه آثار اين دو همانندي‌هاي چشمگيري را نشان مي‌دهد همچون عشق الهي، مرگ عارفانه، وحدت يا اتحاد، ضرورت تجرّد، لزوم ارشاد پير و اقتدا به مسيح. از اين ميان آنچه در مقايسه عرفان يوحنا و عين القضات شايان توجه بسيار است مسيله فنا و مرگ معنوي است. در تبيين رويكرد عين‌القضات و يوحنا به مسيله فنا و بقا عناصر و آموزه‌هاي نسبتاً مشتركي به چشم مي‌خورد، از جمله لزوم پيروي از پير كه در ادبيات عرفاني يوحنا از آن به اقتداي به مسيح و در ادبيات صوفيانه عين‌القضات به خدمت پير يا خدمت كفش تعبير مي‌شود. از اين منظر مي‌توان رابطه سالك مسيحي با مسيح را با رابطه مريد و مراد در عرفان عين‌القضات مقايسه كرد. اين موضوع مقتضياتي همچون فنا در خود، ضرورت تجرد و ترك اختيار و ترك تعلق و تولد ثاني دارد كه در اين مقاله به بررسي آنها پرداخته مي‌شود.

ʹAyn al-Quzat Hamadani(1098-1131) and John of the Cross(1542-1591) are two great representatives of Islamic Sufism and Christian Mysticism. There are many similar concepts in their works, such as the divine love, spiritual or mystical death, and union with God, necessity of celibacy, guidance by Pir and the imitation of Christ. Comparison of self-annihilation and spiritual death among them is very important. Johnʹs approach to annihilation has much in common with ʹAyn al-Quzatʹs approach to fana and baqa. They both emphasize in the necessity of following of authoritative figures and holy men, that John explains it as "the imitation of Christ" and ʹAyn al-Quzat explains it as "khedmat pir". From this perspective, relationship between Christ and monk can be compared with relationship between pir and sufi disciple. In connection with this subject issues such as fana and self-annihilation, spiritual or mystical death, union with God and necessity of celibacy are studied.