سرمقاله

بسم الله الرحمن الرحيم هُوَ الَّذي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيا ً وَ الْقَمَرَ نُوراً ...(يونس-5) ? شدت مصرف انرژي در ايران، 9 برابر ژاپن و نروژ، 7 برابر كشورهاي عضو سازمان همكاري‌هاي اقتصادي و توسعه (OECD)، حدود 5 برابر تركيه، سه برابر عربستان و چهار برابر متوسط جهان است. ? ذخاير نفت و گاز جهان، بدون احتساب اكتشافات جديد، تا 70 سال آينده به پايان مي‌رسد. ? 26 درصد از كل انتشار گازهاي گلخانه‌اي مربوط به توليد برق از انرژي فسيلي است. ? 12 كشور برتر در زمينه انرژي خورشيدي، در ميان 16 كشور دارنده بيشترين ظرفيت نيروگاه هسته‌اي قرار دارند. ? تا سال 2020، 20% از انرژي اتحاديه اروپا و 15% از انرژي چين و تا سال 2025، 20% از انرژي آمريكا از منابع تجديدپذير تامين خواهد شد. ? انرژي خورشيدي بزرگترين منبع انرژي جهان و سرمنشا ساير منابع انرژي است. ? پتانسيل تابش خورشيدي آلمان نصف ايران و اين كشور داراي بيشترين ظرفيت نصب‌شده انرژي خورشيدي است. ? اولين نيروگاه خورشيدي خاورميانه در سال 1374 در ايران (استان سمنان) راه‌اندازي شد. ? امروز، ظرفيت نيروگاه خورشيدي عملياتي ايران زير يك مگاوات و ظرفيت نيروگاه خورشيدي خاورميانه حدود 600 مگاوات و برنامه توسعه آن تا 5 سال آينده بيش از 4 گيگاوات است. ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند تا تو ناني به كف آري و به غفلت نخوري آن آيه و اين شعر و گزاره‌هاي ميان آن‌ها از دورانديشي آفريدگار نسبت به نيازهاي آفريدگانش؛ ظرافت شاعرانه براي بهره‌گيري شاكرانه و انديشمندانه از خوان رحمت الهي؛ تكاپوي نظري و عملي بشر امروز براي قدم برداشتن در اين مسير؛ و هشدار جدّي به ما براي عقب نماندن از اين راه حكايت دارد. انرژي و تامين پايدار آن، مساله و چالشي بزرگ پيش روي جوامع صنعتي و بشر امروز است. شايد روزي كه بشر زنگ انقلاب صنعتي را به صدا درآورد و از هرآنچه بر روي زمين و اعماق آن مي‌يافت، براي شتاب بخشيدن به حركت چرخ‌هاي آن بهره مي‌برد، تصور آن را هم نمي‌كرد در كمتر از چند قرن، چنان زياده‌روي كند كه عرصه زندگي بر او تنگ شود. پايان‌پذيري و آلايندگي بيش از حد سوخت‌هاي فسيلي، دو عامل محرّك فكر و عمل بشر بود تا تدبير و اصلاح و جايگزيني منابع انرژي را بر نفي و تعليق و توقف آن برگزيند. از جمله‌ي اين تدابير، توسعه‌ي فناوري انرژي هسته‌اي، بهينه‌سازي توليد و توزيع و مصرف انرژي، و در نهايت، ايجاد تنوع در سبد انرژي خود و روي آوردن به انواع انرژي‌هاي تجديدپذير، به‌ويژه خورشيدي، بادي و زيست‌توده بود. اين موضوع ابتدا در كشورهاي صنعتي (اعم از صاحب يا فاقد منابع انرژي فسيلي) آغاز و امروز با همه‌گير شدن بحران انرژي، كشورهاي در حال توسعه و صاحب منابع فسيلي را نيز شامل شده است. كشور پهناور ايران با ذخاير غني از انواع انرژي‌ها، ازجمله تجديدپذيرها (به‌ويژه انرژي خورشيدي)، اقبال بلندي براي گام برداشتن در اين مسير دارد. بهره‌برداري موثر و پايدار از انرژي خورشيدي مستلزم ايجاد زنجيره كامل تكنولوژي صنعتي در حوزه طراحي، ساخت، توليد، تست و بهره‌برداري و زمينه‌سازي تحقيق و توسعه فناوري‌هاي لازم براي به‌روز نگه داشتن اين زنجيره است كه بايد منطبق با يك «نقشه راه» مشخص انجام شود؛ موضوعي كه به نظر مي‌رسد كم‌توجهي به آن مهمترين دليل ضعف كشور در توسعه صنعت انرژي‌هاي تجديدپذير، ازجمله، صنعت انرژي خورشيدي است. به‌طوري‌كه علي‌رغم پيشگامي ايران در توسعه انرژي‌هاي خورشيدي و بادي در منطقه، رشد و توسعه‌ي درخوري متناسب با پتانسيل‌هاي موجود در كشور نداشته است. در اين مسير، وابستگي شديد صنايع و مصارف داخلي به نيروگاه‌هاي فسيلي، ضعف قوانين و مقررات حمايتي، ضعف ترويج و فرهنگ‌سازي در زمينه تكنولوژي تجديدپذيرها، واقعي نبودن قيمت انرژي در كشور، سرمايه‌بر بودن صنعت انرژي تجديدپذير، تحريم‌هاي ناجوانمردانه، و مشكلات و موانع اقتصادي فراواني كه توجيه‌پذيري اقتصادي آن را زير سوال مي‌برد، جدّي‌ترين عوامل كندي و توقّف جريان توسعه انرژي تجديدپذير در كشور بوده است. خوشبختانه شرايط امروز كشور در زمينه توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير، حداقل از نظر ضرورت‌هاي تغيير و اصلاح نگرش به موضوع انرژي (به‌طور كلي) و انرژي‌هاي تجديدپذير (به‌طور خاص) بهبود يافته است؛ تحقيق و پژوهش نظري و عملي در دانشگاه‌ها با موضوع صنعت انرژي‌هاي تجديدپذير فعال‌تر شده است (از جمله راه‌اندازي نيروگاه‌هاي فتوولتاييك 20 كيلووات در 20 دانشگاه كشور)؛ شركت‌هاي بزرگ دولتي تا بسترسازي كامل براي ايجاد جذّابيت اقتصادي براي بخش خصوصي، ورود به اين عرصه را بر دوش گرفته‌اند؛ و در نهايت، امكانات و ساختارهاي سياستگذاري در زمينه انرژي‌هاي تجديدپذير مورد بازبيني قرار گرفته است تا با طراحي ساختاري منعطف و پويا و حذف موانع و مشكلات موجود، راه توسعه كاربرد اين منابع انرژي در كشور هموارتر و حركت در اين مسير سريع‌تر شود. از جمله‌ي اقدامات بسترساز در حوزه نرم‌افزاري، اجراي طرح نيروگاه خورشيدي در جهاد دانشگاهي صنعتي شريف با همكاري با قرارگاه سازندگي خاتم‌الاوصيا (عج) بود كه با تعريف پروژه‌هاي زيربنايي، اقدام قابل اعتنايي در جهت بسترسازي تحقيقاتي، صنعتي و توسعه‌اي اين صنعت به شمار مي‌رود. پروژه‌هايي نظير تدوين نقشه راه انرژي خورشيدي، تدوين دانش فني سفارش احداث نيروگاه خورشيدي، امكان‌سنجي و طراحي مفهومي آزمايشگاه مرجع سلول و مدول فتوولتاييك، برگزاري نشست‌هاي تخصصي در زمينه توسعه صنعت فتوولتاييك، طراحي نيروگاه 100 كيلووات پايلوت فتوولتاييك، امكان‌سنجي احداث نيروگاه‌هاي فتوولتاييك براي صنايع، الزامات تعمير و نگهداري نيروگاه‌هاي فتوولتاييك، تدوين استانداردهاي ملّي فتوولتاييك با رويكرد نيروگاهي، مطالعات اقليمي و آب و هوايي محل احداث نيروگاه، و الزامات محيط زيستي و مكانيزم توسعه پاك نيروگاه‌هاي فتوولتاييك، نقش برجسته‌ي جهاد دانشگاهي را در عرصه توسعه اين صنعت نشان مي‌دهد. موضوعات برخي از اين پروژه‌ها در ويژه‌نامه پيش روي دوفصلنامه توسعه تكنولوژي صنعتي در جهت تبيين برخي از ابعاد اجرايي و دستاوردهاي حاصل از آن تدوين و در اختيار مخاطبان محترم قرار گرفته است. در بخش سياستگذاري و قانون‌گذاري نيز، افزايش قيمت خريد تضميني برق به 4,440 ريال، ايجاد رديف اعتباري مشخص براي دريافت مبلغ 30 ريال به ازاي هر كيلووات ساعت به عنوان عوارض برق (ماده 69 قانون بودجه سال 1392) بابت حمايت از توسعه و نگهداري شبكه‌هاي روستايي و توليد برق تجديدپذير و پاك، و مجوز عقد قرارداد به روش بيع متقابل با سرمايه‌گذاران بخش خصوصي و دولتي با اولويت استفاده از تجهيزات ساخت داخل (ماده 19 قانون بودجه سال 1392) است كه با تلاش بي‌وقفه مسيولين براي توجيه‌پذيري اين صنعت و جذب سرمايه‌گذارن بخش خصوصي انجام شده است و انتظار مي‌رود چنين حمايت‌هايي باز هم تقويت شود. به اميد روزي كه بتوان در حافظه تاريخ اين سرزمين، توسعه و بهره‌برداري بهينه و گسترده از منابع انرژي تجديدپذير را نيز ثبت نمود.