مطالعه تطبيقي مسووليت مدني سبب مجمل

Comprative Study aboute the Civil Liability of Uncertain Causation

از موضوعات مهم در مسووليت مدني مساله «سبب مجمل» است. زماني كه علم به ورود ضرر توسط يك عامل از بين چند عامل زيان موجود باشد، اما نتوان به صورت يقيني او را معين كرد بحث سبب مجمل مطرح مي‌گردد. در اين باره ‌كه حكم سبب مجمل چيست تحليل‌ها و راهكارهاي متفاوتي ارايه شده است. در ابتدا حقوقدانان با تاكيد بر ضرورت اثبات رابطه سببيت بين فعل زيانبار از سوي شخص معين و ورود ضرر به زيانديده و عدم وجود چنين رابطه‌اي در فرض سبب مجمل، مسووليت را بكلي منتفي مي‌دانستند. اما پس از مدتي، ديدگاه مسووليت جمعي عاملين محتمل مطرح شد كه در فرانسه از نوع تضامني و در حقوق كامن‌لا از نوع مسووليت متناسب بوده، جنبه اثباتي موضوع اهميت بسزايي دارد. از نظر فقهي، يكي از ديدگاه‌هاي موجود قاعده قرعه است كه در قانون مجازات اسلامي 1375 مورد پذيرش قرار گرفت؛ اما در قانون مجازات اسلامي مصوب سال 1392، ديدگاه فقهاي معاصر مورد توجه و تصويب قرار گرفته و مسووليت مساوي عاملين محتمل ترجيح يافته است. از ملاك مواد قانون مجازات جديد و راهكارهاي آن مي‌توان در ساير موارد سبب مجمل در مسووليت مدني نيز بهره‌مند شد.

One of the most important issues incivil liabilityis "uncertain causation”. When we know that the cause of loss is one factor out of several factors, but we can not determine it with certainty, then "uncertain causation" comes to mind. About the "uncertain cause", different idea sand solutions have been proposed. Early lawyers with stressing on the need to prove legal causation relationship between the harmful act by a certain person and the affected loss, generally believed that, in this case, there is no civil liability. But after a while, the view of collective responsibility was made, which was of liability partnership type in France and in the common law, it was of proportionate type; the positive side of this is an important point. In Islamic jurisprudence, one of the existing views is the "draw rule" that was adopted in Islamic Penal Code1375 (2006). But the Islamic Penal Code, adopted in 1392 (2013), considered and approved the views of contemporary scholars, and preferred an equal responsibility of several uncertain factors.