تقريري جديد از وظيفه گرايي نتيجه گرا

A New Version of Consequential Deontology

مقاله حاضر در زمينه اخلاق هنجاري است كه تلاش دارد نظريهاي نو درباره معيار درستي و نادرستي اعمال ارايه دهد. تقريرهاي سنّتي نظريههاي نتيجهگرايي (كه معيار درستي عمل را خوبي نتايج آن ميداند) و وظيفهگرايي (كه معيار درستي عمل را ذات عمل بيان ميكند، نه نتيجه) هر دو ناقص بوده و داراي اشكالاتي هستند. فيلسوفان اخلاق معاصر، با ادغام دو نظريه نتيجهگرايي و وظيفهگرايي سعي كردهاند نظريههاي تلفيقي جديدي ارايه كنند كه از اشكالات دو نظريه سنّتي مصون باشند. نگارنده نيز در اين مقاله تلاش ميكند يك تقرير جديد از وظيفهگرايي نتيجهگرا ارايه دهد. در اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي ابتدا به تعريف نظريههاي نتيجهگرايي و وظيفهگرايي و بيان معيار درستي و نادرستي عمل از ديدگاه آن ها پرداختهشده است؛ سپس ديدگاه خود نگارنده، كه تقريري از «وظيفهگرايي نتيجه گرا» است، بيان شده و تلاش شده است نحوه تعامل دو نظريه وظيفهگرايي و نتيجهگرايي و جايگاه هر يك در اين نظريه تعيين گردد. به عقيده نگارنده دو اصل وظيفه و نتيجه، در تعيين درستي و نادرستي اعمال، دخيل هستند. اصل وظيفه، اصل نخستين است كه وظيفه در نگاه نخست ما را تعيين ميكند و اصل نتيجه، اصل دوم است كه گاه به صورت مويد و گاه به صورت معارض با اصل وظيفه، عمل ميكند. در صورت توافق اصل وظيفه و اصل نتيجه، وظيفه فاعل، انجام عمل مطابق وظيفه است؛ اما در صورت تعارض اين دو اصل، راهكارهايي براي حلّ آن ارايه شده است كه تا حدّ زيادي تصميمگيري براي فاعل اخلاقي را در اين‌گونه موارد آسان ميكند. واژگان كليدي: نتيجهگرايي، وظيفهگرايي، درستي، نادرستي، وظيفه، نتيجه.

In this paper I deal with normative ethics, and attempt to present a new theory. I suggest that both classical versions of deontology (which holds that rightness of action is an intrinsic character), and teleology (which puts goodness of actionʹs consequences as the only criterion of rightness), are invalid. Rightness of action depends on two principles: principle of duty and principle of consequence. The principle of duty is the primary principle which determines our prima facie duty; the principle of consequence is the secondary principle which may confirm or contradict principle of duty. It is crucial to find some way to resolve the conflict of these two principles. If these principles are not contradictory, then there is no problem in act. But if they are contradictory, that is, the principle of duty obligates us to act for the intrinsic rightness of action, and principle of consequence prohibits us from acting for the badness of actionʹs consequences, we will encounter a huge problem. I have proposed some suggestions to resolve this problem. I think that there are different types of duties and consequences which should be regarded differently. It is necessary to make two distinctions: 1) to distinguish between duties from right and duties from virtue; here I have benefited from Kantʹs terminology; and 2) to distinguish between utilizing consequence, harming consequence and Duty- consequence. Sometimes consequences of doing an action are utilizing to agent or other people, sometimes they are harming to them, and sometimes it does not have any utilizing or harming consequence – but causes us to abandon a duty doing which is obligatory. I name this Duty- consequence. I have prepared a Table which includes all types of conflicts between these five categories. Keywords: Deontology, Teleology, Conflict of Duties, Consequential Deontology.