ارايه‌ي مدلي براي كنترل و كاهش آسيب‌هاي ناشي از وقوع زلزله با رويكرد مدل‌يابي ساختاري ـ تفسيري

Modeling factors affecting the control and reduction of damages out of an earthquake by applying interpretive structural modeling approach

ايران بعد از چين، هند و بنگلادش بيشترين ميزان خسارت را در جهان از بلاياي طبيعي، به‌ويژه زلزله، به خود اختصاص مي‌دهد. با وجود ماهيت غير قابل پيش‌بيني زلزله جوامع توسعه‌يافته، با مديريت و برنامه‌ريزي صحيح، به‌طور چشمگيري از صدمات ناشي از بلاياي طبيعي كاسته‌اند. بنابراين ارايه‌ي مدلي كه به‌طور جامع و نظام‌مند نحوه‌ي ارتباط بين عوامل موثر بر مهار و كاهش خسارت‌هاي ناشي از زلزله را نشان دهد، بسيار حايز اهميت است. اين پژوهش با استفاده از مدل‌يابي ساختاري ـ تفسيري به ارايه‌ي مدلي براي تبيين ارتباط بين عوامل موثر بر مهار و كاهش خسارت‌هاي ناشي از زلزله پرداخته است و با تركيب روش‌‌‌هاي كيفي و كمي مدلي را تبيين كرده است كه مي‌تواند، در مواقع بحراني، راهنماي مديران در امر برنامه‌ريزي و تصميم‌گيري باشد. همچنين براي شناسايي عوامل موثر بر كاهش و مهار خسارت‌هاي ناشي از زلزله از روش دلفي، در كنار تحليل عاملي تاييدي مرتبه‌ي دوم، استفاده شده است. سپس با نرم‌افزار حداقل مربعات جزيي و با استفاده از نظر خبرگان (15 تن از مديران هلال احمر استان يزد) مدل اصلي تحقيق ساختار‌دهي شده است. نتايج تحقيق نشانگر آن است كه عوامل پيشنهاد شده به‌خوبي توانايي اندازه‌گيري مفهوم مورد نظر پژوهش را دارند؛ همچنين نتايج نشان‌ مي‌دهد كه، بر اساس مدل ايجاد شده از طريق مدل‌يابي ساختاري تفسيري، عوامل ارزشي، مديريتي و راهبردي و عمراني زيربناي مدل كاهش و مهار خسارت‌هاي ناشي از زلزله است.

Iran is affected by the earthquake at a very high level, and it stands after China, India and Bangladesh. Although an earthquake is not a predictable, developed society can reduce its impacts by appropriate management and programming. So it is important to present a model which is organized and inclusive and can show the relationship between effective factors to reduce unwanted effects. This research used Interpretive Structural Modeling (ISM) to present a model which can explain the relationship between effective factors to control and reduce the damages of an earthquake. In this research, quantitative and qualitative methods were combined to make a model which may help managers in urgent situations to make good decision and prepare suitable programs. In this research Delphi method and Second Order Confirmatory Factors Analysis were employed to detect effective factors in reducing and controlling earthquake damages. After confirming these factors, by Partial Least Square software the opinions of 15 managers of Yazd Red Crescent Community were used to build the main model of the research. The results showed that those proposed factors can evaluate the exceptional concept of the research. According to the prepared model, “factors-related related values”, “managing and strategic factors” and “urbanity factors” are the basis of the model of reducing and controlling damages of the earthquake.