مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بهبود كيفيت گزارش متدولوژي مطالعات مداخله اي

چكيده فارسي :

مقاله‌اي با عنوان تاثير برنامه آموزشي-توجيهي بر خودپنداره حرفه‌اي دانشجويان مقطع كارشناسي پرستاري در مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي، جلد 14 و شماره 6 منتشر شده است. اين مطالعه به صورت تجربي بر روي 50 دانشجوي كارشناسي پرستاري دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي مشهد در نيمسال اول سال تحصيلي 91-90 صورت گرفته است(1). با توجه به سياست‌هاي مجله مبني بر انتشار نقد مقاله براي بهبود كيفيت مقالات منتشر شده و مشخص بودن تاثيرگذاري اين مقالات و عملي شدن ترجمان دانش(2) و با توجه به اهميت روز افزون نياز به مقالات مداخله‌اي براي تصميم‌گيري‌هاي بهداشتي(3) ذكر چند نكته در مورد مقاله فوق براي اطمينان بيش‌تر به مقاله قابل ذكر است. در وهله اول به عنوان يك خواننده بابت چنين كار مفيد و كاربردي به نويسنده‌هاي مقاله تبريك گفته واميدوارم من بعد نيز شاهد انتشار مقالاتي از اين قبل كه براي سيستم آموزش پزشكي و پرستاري بسيار مفيد و سازنده است، باشيم، ضمن اين كه مقاله به گونه‌ي مناسبي نگارش شده است، ولي براي تاييد و تكميل اين مقاله سازنده و كاربردي موارد زير قابل بحث است: 1- در مطالعه حاضر ذكر شده است از روش نمونه‌گيري تصادفي بر پايه‌ي زوج و فرد بودن شماره دانشجويي براي تخصيص افراد به دو گروه استفاده گرديد، با توجه به اين كه در هر گروه 25 نفر وجود داشته است، روش تصادفي و تخصيص گروه‌ها به خوبي روشن نيست، چرا كه در اين گونه روش تصادفي تعادل افراد در دو گروه در همه موارد ممكن است رخ ندهد، به اين صورت كه اگر به صورت تصادفي تعدادي عدد(شماره دانشجويي) را انتخاب كنيم، ممكن است شماره همه به تصادفي فرد شود و در يك گروه(براي مثال مداخله) قرار بگيرند، بعد با تكميل شدن اين گروه ممكن است گروه ديگر به تصادف، تكميل نشده باشد در اين صورت بالاجبار مي‌بايست تعدادي را بدون تخصيص تصادفي در گروه ديگر جاي داد. يعني در حقيقت با اين روش نمي‌توان از برابر بودن تعداد افراد تخصيص داده شده به دو گروه مطمين بود. 2- مورد قبلي شايد با رسم دياگرام روند كار بهتر روشن شود(4)، چرا كه مشخص نشده است كه چه تعداد دانشجو واجد شرايط بوده‌اند و براي مطالعه اعلام آمادگي كرده‌اند 50 نفر بوده اند و اين 50 نفر به دو گروه تقسيم شده‌اند، يا اين كه تعداد بيش‌تري براي ورود به مطالعه داوطلب شده‌اند و از بين آن‌ها 50 نفر انتخاب شده‌اند و سپس به دو گروه تقسيم شده‌اند(4). 3. استفاده از فرمول براي محاسبه حجم نمونه: محققين در حالي حجم نمونه را بر اساس مطالعات مشابه محاسبه كرده‌اند كه هيچ استنادي به مقالات مشابه نكرده‌اند و مشخص نيست كه تفاوت ميانگين‌ها و انحراف معيار متغير اصلي در دو گروه بر چه اساس تعيين شده است، در صورتي كه از مطالعه خاصي براي اين منظور استفاده شده است، براي اطمينان نياز است تا به مطالعات استناد شده و تفاوت‌ها ميانگين‌ها و واريانس متغير در دو گروه در فرمول محاسبه حجم نمونه، بر پايه شواهد علمي باشد تا براي خواننده سوالي ايجاد نشود(4). 4. در مورد معيار‌هاي خروج ذكر شده است كه عدم شركت در جلسه توجيحي و يا عدم شركت در دو جلسه به عنوان معيار خروج تلقي مي‌شد، آيا همه افراد مورد مطالعه تا پايان مطالعه اين شرايط را رعايت كرده‌اند، چون در نتايج به اين نكته اشاره‌اي نشده است كه آيا افرادي طي مطالعه خارج شدند يا خير؟ از طرفي مطالب آموزشي با توجه به وابستگي مطالب جلسات، اساس غيبت دو جلسه به عنوان معيار خروج چه چيز بوده است. 5. آلودگي داده‌ها: استفاده از افرادي كه مطالعه‌ي پايلوت در اين مطالعه براي تاييد پايايي مطالعه، در مطالعه اصلي با اشكالاتي همراه است و باعث آلودگي داده‌ها مي‌شود كه در اين پژوهش اشاره‌اي نشده است، كه آيا افراد مطالعه پايلوت از مطالعه خارج شدند و اين آيتم به عنوان يك معيار خروج در نظر گرفته شد يا نه(5). 6. بررسي عدم تفاوت دو گروه از نظر متغير‌هاي زمينه‌اي و اصلي(4): در جدول 3 مشخص مي‌شود دو گروه از نظر متغير‌هاي زمينه‌اي و دموگرافيك متفاوت هستند، كه اين مي‌تواند بر نتايج مطالعه تاثيرگذار باشد. براي مثال در گروه تجربي درصد كم‌تري از افراد مجرد هستند، و با توجه به درگيري كم‌تر اين افراد و تمركز بيش‌تر در درس و مسايل آموزشي مي‌تواند در نتايج هر چند اندك تاثير گذار باشد(4). با توجه به نقش سازنده نقد در بهبود كيفيت مقالات و پويايي دانش و ارتباط بين پژوهشگران، انتظار مي‌رود با رعايت نكاتي هر چند جزيي شاهد ارتقاي سطح كيفي مقالات در سطح كشور عزيزمان باشيم و بدين طريق شواهدي مطميني براي تصميم‌گيري فراهم خواهد شد(6)، كه در راستاي اهداف توسعه كشور در جهت توليدات علمي نيز است(7).