اشراق و شهود از نگاه افلاطون

Illumination and Intuition in Plato

وجود معرفت شهودي و معناي آن همواره محل نزاع در بين مفسّران افلاطون بوده است؛ برخي اصلاً قايل به چنين شناختي نزد افلاطون نبوده و عده اي كه آن را پذيرفته اند، در عقلاني يا عرفاني بودن آن اختلاف نظر دارند. اين نوشته مي كوشد تا نشان دهد، معرفت از نگاه افلاطون به استدلال عقلي منحصر نبوده و فراتر از آن، متضمن نوعي رويت عقلي نيز هست؛ زيرا نزد افلاطون از يك سو، درك عقلي امور به معناي درك ويژگي هاي مشترك اشيا است كه در قالب قضايا و احكام ارايه مي گردد. از سوي ديگر، اگر تبيين همه چيز به صورت تبيين عقلي و معلّل ساختن آنها به مثل و تبيين خود مثل در تعليل آنها به علت فاعلي و غايي خير است، ديگر چنين تعليلي در خصوص خود مثال خير مطرح نخواهد بود؛ زيرا او خير و زيبايي بالذات است؛ لذا معرفت وي بدين اعتبار فراتر از درك عقلي در قالب احكام كلي و مفهومي خواهد بود؛ شناختي بي واسطه از نوع رويارويي و رويت كه در قالب قضايا درنمي آيد. اين شهود، هرچند معرفتي است ناگهاني و كوتاه؛ اما به زعم افلاطون ثابت و راسخ است و بر سيري ديالكتيكي تكيه دارد. درباره ي متعلَّق آن نمي توان چيزي گفت و نگاشت؛ بلكه فقط مي توان با وجودِ راهنما، از طريق اشراق مستقيم، آن را تجربه كرد؛ خاص فيلسوف است، نه هر فردي؛ زيرا فقط فيلسوف است كه توانسته است نفس خود را سراسر مطيع عقل- يعني همان پاره ي الهي روح و خويشاوند مثل- گرداند و در نتيجه استحقاق چنين تجربه اي را پيدا كند.

Over the last centuries, the being of intuitive knowledge and its meaning have been conflicted by Plato’s interpreters. Some interpreters have not accepted such knowledge at all, but the real conflict is between those who accept that knowledge. The big challenging question, for them, is that if they are rational or mystical knowledge. In this paper, we tried to show that knowledge in Plato’s viewpoint is not only intellectual, but beyond, it also implies an intellectual vision. Because, for Plato, on the one hand, intellectual perception of things means perception of common characters of them which they are represented in the form of judgments and propositions. On the other hand, if the explanation of everything is through the Reason and Ideas, and the explanation of the Ideas themselves is through the agent and final cause of the Good, hence there will not be such an explanation about the Good itself, because it is a Good and Beautiful in itself. Then its knowledge is beyond intellectual perception in the form of conceptual and general judgments. Instead, it will be direct knowledge, and a vision that cannot be expressed in the form of proposition. This intuition although is a sudden and short knowledge; but according to Plato, it is stable and definite, and is based on a dialectical process. We cannot say and write anything about its object; but we can only experience it with the help of leader and by a direct illumination. It belongs to philosopher, not anybody; because it is only philosopher who can turn his soul thoroughly to be obedient to Intellect- that is the same part of soul which is kinsman of Ideas- and, in conclusion, as deserving of such a knowledge.