مسيوليت اخلاقي در انديشه امانويل لويناس

Ethical Responsibility in Emmanuel Levinasʹʹs Thought; the Other-Driven Passivity of the I

امانويل لويناس با رويكرد پديدارشناسانه خود، مسيوليت من در قبال ديگري را به مثابه بنيان اخلاقي بودن قلمداد مي‌كند و بشريت را فرامي‌خواند تا به مسيوليت نامتناهي و بي‌واسطه خود اهتمام ورزد. مسيوليت اخلاقي، گشودگي و پرواي هر من نسبت به ديگري يا ديگراني است كه شرط استعلاي من مي‌باشند. مسيوليت‌پذيري يا پاسخگويي، دلالت بر انفعال من از خطاب و فرمان ديگري دارد. سوژه اخلاقي لويناس همانند فاعل‌شناساي تاريخ فلسفه غربي فعال و سلطه‌جو نيست. من با سلطه‌جويي خود همواره كوشيده است كه ديگري يا غير را در ذيل تماميتي كلي و عقلاني منقاد خود سازد. از اين رو، خصومت و جنگ ميان امر خودي و ناخودي درگرفته است. لويناس، گشايش گره كور اين خصومت را به منزله انفعال ذاتي سوژه اعلان مي‌كند و بر آن است كه حساسيت اگزيستانس بشري، در پاسخ منفعلانه به فرمان ديگري قوام مي‌يابد. مسيوليت اخلاقي من در قبال ديگري، ساختار منفعل سوژه‌اي را منكشف مي‌سازد كه پيش از اين خود را با عمل و فعاليت ژرف آگاهي بازمي‌شناخت. در اين مقاله، مسير لويناس در زدودن غبار فعاليت خودمحور و سلطه‌جويانه از چهره سوژه عصر مدرن با مدد جستن از واژگان استعاري چون«جانشيني»و «گروگان»-كه بر وجه مبالغه‌آميز انفعال و پذيرندگي دلالت مي‌كنند ترسيم خواهد گشت.

Emmanuel Levinas, adopting his peculiar phenomenological approach, views the Iʹs responsibility for the Other as the sole foundation of being ethical, and summons humanity to be aware of its infinite and immediate responsibility. Ethical responsibility can be understood here as every Iʹs receptivity and solicitude towards the Other or those whose presence makes the Iʹs transcendence possible. Responsibility accurately implies the Iʹs passivity from the Otherʹs demand and address. Unlike the subject which exists within Western philosophical tradition, Levinasʹs ethical subject is not active, automatized and hegemonic! The hegemonic I has always striven to subjugate the Other under a universal and rational totality. Hence, there arises a struggle between the familiar and the non-familiar. To resolve the strong node of this hostility, for Levinas, is to have the I innately passivatized of the Other. He holds that the passive response to the Otherʹs demand constitutes the sensitivity of human existence. The Iʹs ethical responsibility for the Other discloses a subjectʹs passive structure that has always recognized itself through the profound and active consciousness. In this paper, by exploiting some unique metaphors like "substitution" and "hostage" –which imply the exaggerative aspect of passivity-, Levinasʹs path to gloss a novel ethical subject will be sketched out.