خيال و جايگاه آن در چهره‌نگاري نقاشي ايراني

Image and its Position in Iranian Portrait Painting

مقاله حاضر در نظر دارد تا به بررسي جايگاه و اهميت خيال و همچنين تاثير آن بر چهره‌نگاري در نقاشي ايراني بپردازد. در اين مقاله سعي بر آن است تا با بهره‌گيري از تفكر و نگرش عرفاني ايراني و استفاده از آثار منظوم ادبيات پارسي و تطبيق آن با عناصر مورد اشاره در نقاشي ايراني، تحليلي بينامتني ارايه گردد. در هر بخش نيز مستندات تصويري از مكاتب مختلف نقاشي ايراني ارايه شده است تا به روشن شدن اين امر كه هنر تصويرگري ايران همواره و در طول تاريخ خود بهره مند از عنصر خيال بوده و با توسل به‌اين تفكر خالق جهاني مثالي شده است، كمك نمايد. بدين منظور در بخش نخست به خيال و جايگاه آن در نقاشي ايراني پرداخته شده و در بخش‌هاي ديگر مقاله عناصر خيالي و مثالي ادبيات با چهره‌نگاري نقاشي ايراني تطبيق يافته است. نتيجه حاصل از تحقيق آنكه، نقاشي ايراني با بهره‌گيري از نمادها و نشانه‌هاي نهادينه شده در ادبيات منظوم كه برآمده از نگرش خيال محور شاعران بوده به خلق انسان آرماني و مثالي خود پرداخته، چنانكه اين مشخصه را تا نقاشي نيمه نخست قاجار در سده سيزدهم هجري قمري به وضوح مي‌توان شاهد بود.

This article is an investigation into the position, importance, and effect of image on Iranian portrait painting. It is an intertextual analysis of Persian poetry and painting, focusing the elements of mysticism in both. The discussion is documented offering paintings from different Persian painting schools so that it can better show how this field of art has always used the element of image and mystical understanding to convey a figurative universe. The article, first, introduces image and its position in Iranian painting, then contrasts the figurative elements in both Persian poetry and portrait painting, and finally concludes that Persian painting, using institutionalized signs and symbols in poetry has created its own figurative and ideal human. This feature can be found in Persian painting up to the first half of Qajar reign in the 13th century A. H..