بررسي تطبيقي و انتقادي گزارششاهنامه و متون مزديسني درباره ديـن بهي و اديان ديگر

Shāhnāme and Mazdāist Texts: A Comparative Study on Religions

فردوسي براساس منابع مكتوب و شفاهي موجود، شاهنامه را سرود تا عقايد و فرهنگ ايرانيان باستان را براي آيندگان گزارش كند. گرچه منابع مذكور كمابيش بازگوكننده فرهنگ ايران باستان و باورهاي مزداپرستي بوده‌اند، اما اثبات گزارش بي‌طرفانه مواضع ديني ايرانيان باستان توسط فردوسي نياز به بررسي دارد. در اين مقاله گزارش فردوسي از نظرگاه مزداپرستان درباره هفت دين (بت‌پرستي، دين ماني، دين مزدك، دين زرتشتي، يهوديت، مسيحيت و اسلام) با مواضع خود متون پهلوي و اوستا سنجيده ‌‌مي‌‌‌شود و ويژگي‌هاي هركدام به تفكيك بيان ‌‌مي‌‌‌گردد. براساس يافته اين جستار، آنچه سراينده نامه باستان به نگاه مزداپرستان درباره بت پرستي و دين مزدك نسبت داده، با متون مزدايي مطابقت كامل دارد، ولي آنچه كه حكيم توس درباره مواضع مزداپرستان درباره اسلام گزارش كرده، از اين متون سرچشمه نگرفته‌است. بقيه اديان نيز در طيفي ميان اين دو قرار ‌‌مي‌‌‌گيرند.

Sh?hn?me, written in 10th Century A.D., intended among all, to give a report of the beliefs and culture of Ancient Iranians; nevertheless, whether this report avoids any prejudgment is a matter of debate. This article compares the report of Sh?hn?me about paganism, Manichaeism, Mazdaism, Zoroastrianism, Jewism, Christianity, and Islam with those narrated in Avista and Pahlavi texts, and then the findings will be discussed in detail. It seems that although the two reports are close regarding paganism and Mazdaism, they are different when speaking about Islam. Meanwhile, the other religions are placed between these two extremes.