بررسي انتقادي نگرش وجودي ملاصدرا از منظر مير قوام‌الدين رازي تهراني

A Critical Survey of Mulla Sadra’s Existential Approach as Viewed by Mir Qawam al-Din Razi Tehrani

مير قوام‌الدين محمد رازي تهراني(درگذشته 1093 ق) يكي از حكماي عصر صفوي و از نمايندگان و شارحان مكتب ملارجبعلي تبريزي(درگذشته 1080 ق) در حوزه فلسفي اصفهان به شمار مي‌آيد. مير قوام الدين رازي تهراني، همانند استادش، ملارجبعلي تبريزي، از منتقدان جدي آراي ملاصدرا است. او در مواضع متعدد از آثارش، به نقد مباني و مسايل بنيادين فلسفه ملاصدرا پرداخته است. در اين جستار سعي مي‌شود پس از معرفي مختصر رازي و آثار او، به مخالفت او در قبال نگرش وجودي ملاصدرا در محورهايي چون موضوع فلسفه، اشتراك معنوي وجود، اصالت وجود، مجعوليت وجود و وحدت تشكيكي وجود بپردازيم. افزون بر آن، در اين مقاله، مهمترين آرا و انديشه‌هاي ناسازگار با حكمت بطور عام و حكمت صدرايي بطور خاص، از جمله اطلاق واجب بر خدا و انقسام واجب به بالذات و بالغير، مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

A philosopher of the Safavid period and a representative of Mulla Rajab Ali Tabrizi’s school, Mir Qawam al-Din Muhammad Razi Tehrani (d. 1093/1682) is one of the commentators of the Isfahan School of Philosophy. Mir Qawam al-Din, like his master Mulla Rajab Ali Tabrizi, is a staunch critic of Mulla Sadra. He repeatedly criticizes the foundations of Mulla Sadra’s philosophical system in his works. The present study deals, after a brief account of Razi’s life and works, with Mir Qawam al-Din’s objections to Mulla Sadra’s existential approach in relation to such issues as the subject of philosophy, content participation of the concept of existence, fundamental reality of existence, existence being made and the graded unity of existence. The study also examines his most important views which are incompatible with philosophy in general, and Sadarai philosophy in particular including the ascription of the necessary to God, and the division of the necessary into the necessary by itself and necessary by the other.