مقايسه ساختار حكايت «نظر كردن پيغامبر اسيران را» در مثنوي و فيه ما فيه

The Comparison of Narrative Structure of “looking of Prophet at Slaves” In Masnavi and Fih ma Fih of Molavi

مطالعات نشان مي‌دهد، در مثنوي معنوي و فيه ما فيه، 12 حكايت مشترك وجود دارد. از آنجا كه تحليل همه حكايت‌هاي مشترك در مقاله‌اي واحد امكان‌پذير نيست، به نظر مي‌رسد اولين حكايت فيه ما فيه يعني «نظر كردن پيغامبر اسيران را» كه در دفتر سوم مثنوي نيز نظير آن ديده مي‌شود، از بسياري جهات مانند زمينه متن، در هم آميختن زمينه‌هاي تاريخي، كنش‌ها، خلاقيت مولوي و... بيشتر در خور تامل باشد. مولوي با در آميختن دو زمينه متفاوت جنگ بدر و خندق، دو حكايتي را پديد آورده كه در نقش‌هاي آغازين، انواع فرايندهاي رفتاري، ذهني و كلامي مشترك‌اند؛ امّا در فيه ما فيه با افزودن يك اپيزود، گفت‌وگوي شخصيت‌ها و در نتيجه برخي نقش‌ها را گسترش داده، و حكايتي متفاوت ساخته است. پژوهش حاضر ضمن بررسي زمينه تاريخي حكايت مذكور، به تفصيل، به مقايسه كنش‌ها و نقش‌ها و دگرگوني آنها، تحليل كنش‌ها بر اساس انواع فرايندهاي فعلي، بررسي شخصيت‌ها بر اساس ديدگاه گريماس، بررسي جزييات و ويژگي‌هاي حكايت، صفات و ويژگي شخصيت‌ها، صحنه‌پردازي و گفت‌وگوها در فيه ما فيه و مثنوي پرداخته و ميزان خلاقيت مولوي يا تصرفات وي را با توجه به ساختار متن نشان داده است.