نقطه هاي پيوند انديشه حلاج و ابوالحسن خرقاني در موضوع معرفت الهي

Common Points in Hallaj’s and Kharaqaniʹʹs Ideas about Divine Knowledge

معرفت از كليدي ترين موضوعاتي است كه با تفاوتي بنيادين با علم، مقام عارف بالله را از عالم علم متمايز مي سازد. با تامل در سخنان حلاج و ابوالحسن خرقاني و تحليل ديدگاه نظري ايشان مي توان به نوعي پيوند ميان جهان بيني عرفاني اين دو عارف بزرگ از طريق اظهار نظرات مشابه آنها در باب معرفت الهي اشاره كرد. حلاج با قايل شدن به دو ويژگي خاص براي معرفت حق‌تعالي، حقيقت اصلي آن را طبق جهان بيني الهي خويش با دو اصل عجز انساني براي رسيدن به معرفت ذات حق و فنا في الله از طريق نفي انيّت و ماسوي الله آشكار مي كند. خرقاني عارف برجسته قرن چهارم هجري نيز حدود يك قرن پس از او در سخناني با درون مايه اي مشابه با مضمون سخنان حلاج، علاوه بر عجز ادراك بشري از شناخت ذات الله، فناي منيّت و اغيار را با عنوان كليد رستگاري عارف و رسيدن وي به كمال مطلوب يعني معرفت الهي مطرح مي كند. بررسي، تحليل و تطبيق نظرگاه اين دو عارف بزرگ در باب معرفت، رويكرد اصلي اين مقاله است كه در غايت به گونه اي وحدت مي انجامد، وحدتي كه بازتاب حقيقي معرفت الهي در جهان بيني اين عرفاست.

Divine knowledge is one of the most important issues which separates the mystic from the scholar by a basic difference with knowledge. We can explain a kind of relationship between Hallajʹs and Kharaqaniʹs mystic views through thinking about their words and analyzing their theoretical views, then express their similar ideas about knowledge of God. Hallaj considers two particular features for divine knowledge and accordingly reveals its main meaning in two principles: menʹs in inability to achieve God knowledge and Extinction by excluding individuality and whatever there is other than God. Kharaqani is a mystic from the forth century Hegira who expressed words similar to the theme of Hallajʹs speachs around one century after him, in which menʹs inability to achieve divine knowledge and extinction are a mystic deliverance factor and his achievement to ideal perfection (God knowledge). In this paper the main approach is analyzing and matching the views of these mystics about knowledge that eventually will lead to a kind of unity, which is real reflection divine knowledge in their views.