تاثير روش‌هاي خاك‌ورزي و كاشت برنج بر پارامترهاي فني ماشين، عملكرد و اجزاي عملكرد گندم و مديريت بقايا در تناوب برنج-گندم در خوزستان

Effect of Tillage Method and Rice Cultivation on Machine Parameters, Yield and Yield Components of Wheat and Residue Management for Rice-Wheat Rotation in Khuzestan

پسماندهاي بيش از 60 هزار هكتار از برنج زارهاي دشت خوزستان، بالا بودن درصد رطوبت زمين (به‌علت پايين بودن تبخير و تعرق و سنگين بودن بافت خاك)، محدود بودن زمان و احتمال بارندگي، انجام عمليات تهيه زمين به‌روش مرسوم را به‌منظور كشت گندم پس از برنج با مشكلاتي روبه‌رو مي‌كند. براي ارايه بهترين روش خاك‌ورزي از نظر مديريت بقايا، كاهش مصرف سوخت و هزينه‌ها، با حفظ يا افزايش عملكرد محصول و بهبود خصوصيات فيزيكي خاك، پژوهشي طي دو سال زراعي (91-1389) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي شاوور واقع در شمال اهواز به‌صورت كرت‌هاي نواري خرد شده در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد. نوارهاي طولي شامل هفت روش خاك‌ورزي T1= شخم با گاوآهن برگردان‌دار+ ديسك+ ماله (روش مرسوم)، T2= گاوآهن قلمي‌+ ديسك+ ماله، T3= گاوآهن قلمي‌+ رتيواتور، T4= ديسك + رتيواتور، T5= دو بار ديسك عمود برهم+ ماله، T6= يك بار رتيواتور و T7= روش بي خاك‌ورزي با استفاده از دستگاه كاشت مستقيم در نظر گرفته شد. نوارهاي عرضي نيز شامل فاكتوريل بقاياي گياهي دو رقم برنج عمده منطقه (دانيال و عنبوري) در دو روش كشت برنج (استفاده از روش پادلينگ و روش خشكه كاري مستقيم) بود. پارامترهاي مورد اندازه‌گيري و ارزيابي عبارت بودند از مقدار سوخت مصرف شده، زمان مورد نياز، ظرفيت مزرعه‌اي، ميزان خرد و برگردان شدن بقاياي برنج، ميانگين قطر متوسط وزني كلوخه‌ها، و عملكرد و اجزاي عملكرد گندم. نتايج نشان مي‌دهد كه نوع بقايا و روش كاشت برنج قبل از گندم تاثير معني‌داري بر پارامترهاي مورد ارزيابي ندارد، ولي بين روش‌هاي خاك‌ورزي از لحاظ ميزان خرد شدن خاك، درصد خرد شدن و برگردان بقايا اختلاف معني‌دار است. متوسط عملكرد دانه گندم در تيمارهاي سال دوم آزمايش، نسبت به تيمارهاي سال اول، به‌طور معني‌داري 6/9 درصد كاهش نشان مي‌دهد. به‌طور كلي، بر اساس نتايج حاصل از اين آزمايش، براي كشت گندم پس از برنج در استان خوزستان، بسته به نوع ماشين‌ها و ادوات در دسترس، به‌ترتيب اولويت، يكي از روش‌هاي بي‌خاك‌ورزي يا كم‌خاك‌ورزي شامل دو بار ديسك + ماله، گاوآهن قلمي‌+ ديسك + ماله يا يك‌ بار گاوآهن دوار (رتيواتور) به‌جاي روش مرسوم پيشنهاد مي‌شود.