روش‌شناسي نظريه معرفتي‌ ـ اجتماعي علّامه طباطبايي

The Methodology of Allamah Tabatabaii’s Social- Epistemic Theory in Al-Mizan Commentary

در اين جستار ابعاد جامعه چهاربعدي (خداوند، انسان، زمين، و پيوند) مدنظر قرار گرفته است. در درجه اول، خداوند سبحان است كه داراي اثرگذاري حتمي و قطعي در همه حوزه‌هاي معرفت است. درباره اعمال اختياري انسان، البته اراده تكويني الهي، از مسير اراده انسان مي‌گذرد. در درجه دوم اثرگذاري، انسان قرار دارد كه اراده انساني در اين ميان شاخص است. در درجه سوم، بايد از موجودات غيبي همچون فرشتگان ياد كرد كه ماموران خداي سبحان‌اند. شيطان (و اعوان و انصارش) نيز در همه اوقاتي كه درباره خدا، خود، طبيعت، و ديگران مي‌انديشيم مي‌كوشند تا گونه‌اي انحراف در آن ايجاد كنند. در مرتبه چهارم، اثرگذاريِ عوامل طبيعي و نيز اجتماعي (مبتني بر پيوندهاي انسان) قرار دارند. همه اثرگذاري‌هاي مزبور در سايه احاطه و حضور باري‌تعالي صورت مي‌گيرد و همه عوامل يادشده پرتوي از وجود حضرت حق هستند: «وَاللّهُ مِنْ وَرايِهِمْ مُحيط» (بروج: ??)؛ و خدا از هر سو برايشان محيط است‏.

The present paper studies the dimensions of the four-dimension society (God, man, earth and relationship). In the first place, it is Glorified God who exerts definite and absolute influence on all domains of knowledge. Of course, with regard to manʹs acts of will the divine genetic will passes through man’s will. In the second place, it is the man who exerts influence, with his considerable human will power. In the third place, hidden creatures like angels should be mentioned, who are the Glorified God’s agents. Satan (and his followers) also try to make a kind of deviation in our thinking when we think about God, self, nature and others. In the fourth place, natural and social factors (based on man’s relationships) exert influence. All these influences are exerted in the light of God’s encompassment and presence and all these factors are a gleam of God’s existence: “and Allah encompasses them on every side” (Chapter 85: verse 20).