عرفي‌‌شدن در انديشه علّامه طباطبايي

Secularization in Allamah Tabatabaii’s Thoughts

اين مقاله با به‌كارگيري نوعي روش تحليل محتواي كيفي، به بازخواني آراي انديشمند بزرگ جهان اسلام، علّامه طباطبايي درباره مسيله عرفي ‌شدن پرداخته و با تنسيق دوباره آنها و افزودن نكات تكميلي به آنها، كوشيده است يك مدل نظري منطبق بر معيارهاي علمي كه قابليت تبيين عرفي‌ شدن در ايران معاصر را دارا باشد، ارايه دهد. اين مدل دربردارنده 58 عامل موثر بر عرفي‌ شدن است كه 30 عامل از سخنان علّامه استخراج و 28 عامل از طريق تامل در آيات و روايات به آنها افزوده شده است. مدل مزبور با در پيش گرفتن رويكرد انسان‌شناسانه، به‌ويژه با تاكيد بر فطرت دين‌گرايي، طبيعت ثانوي دين‌گريزي و گرايش دروني انسان‌ها به جاذبه‌هاي دنيوي، بر لايه‌هاي بنيادي‌تر عرفي‌ شدن متمركز شده است. در عين حال، جامع‌نگري اين مدل به آن اين قابليت را مي‌دهد كه بخش مهمي از عوامل مورد تاكيد در نظريه‌هاي عرفي‌ شدن، به‌ويژه رشد تفكر علمي، عناصري از مدرنيزاسيون و افزايش ثروت، رفاه و امنيت را نيز در خود جاي دهد.

Using the qualitative content analysis method, the present paper reviews the ideas of the great thinker of the world of Islam, Allamah Tabatabaii, about secularization and by rearranging and adding complementary points to these views tries to offer a theoretical model conforming to scientific criteria with the capacity of explaining secularization in contemporary Iran. This model includes 58 factors influencing secularization, 30 of which are extracted from Allamah’s views and 28 other factors are added by contemplation on Quranic verses and traditions. Using an anthropological approach and particularly emphasizing on manʹs innate tendency towards religion, the second nature of secularisim and men’s inner inclination towards worldly attractions, this model focuses on more fundamental layers of secularization. The all-comprehensiveness of the model, however, gives the capacity for incorporating an important part of factors emphasized in the theories of secularization, especially the development of scientific thinking, elements of modernization, increase in wealth, welfare and security.