مروري بر الگوها و نظريه‌هاي سازگاري با بيماري

A review of the models and theories of adjustment to illness and disability

امروزه چگونگي واكنش انسان در برابر مسايل و مشكلات زندگي مورد مطالعه وسيع قرار گرفته است و گسترش مباحث مربوط به تنش، بيماري و سلامت، مطرح شدن مفاهيمي مانند سازگاري و راهبردهاي مقابله‌اي را به دنبال داشته است. صاحب نظران در رشته‌هاي مختلف، الگوها و نظريه‌هاي متفاوتي در رابطه با سازگاري ارايه نموده‌اند. هدف از مطالعه حاضر، شناخت الگوها و نظريه‌هاي سازگاري با بيماري و بررسي نقاط قوت و ضعف آن ها است تا با آگاهي و شناخت از الگوهاي متفاوت سازگاري با بيماري، بتوان برنامه ريزي، اجرا و ارزيابي اقدامات تسهيل كننده سازگاري را انجام داد. در اين مطالعه، متون موجود در پايگاه داده‌هاي ملي و بين‌المللي و با استفاده از كليد واژه‌هاي ذي ربط متون فارسي و انگليسي مرتبط با موضوع، بدون محدوديت زماني شناسايي و مورد بررسي قرارگرفت. بررسي متون نشان داد رويكردها و نظريه‌هاي مختلفي در خصوص سازگاري با بيماري وجود دارد كه در بين آنها نظريه ها و الگوهاي مربوط به سازگاري با رويكردهاي زيست شناختي، رفتاري، شناختي، تركيبي و كل گراي زيستي بيشتر مطرح هستند. در نظريه و الگوهاي سازگاري با رويكرد زيست شناختي، به جنبه‌هاي مختلف بيماري و عوارض مربوط به آن پرداخته شده است. رويكرد رفتاري نسبت به سازگاري، رفتار بيماران نسبت به بيماري را روشن ساخته است. الگوهاي مربوط به سازگاري شناختي كه بر ارزيابي شناختي بيماران از بيماري و به كارگيري راهبردهاي مقابله‌اي با آنان تكيه دارند. بالاخره رويكرد تركيبي و كل گراي زيستي، انسان را به عنوان يك موجود زيستي و رواني ـ اجتماعي در نظر گرفته است كه به طور مداوم نسبت به محيط داخلي و خارجي خود عكس‌العمل نشان داده و مرتباً با محيط داخلي و خارجي خود در تعامل است. در واقع، راهبردهاي مقابله‌اي، مجموعه‌اي از تلاش‌هاي شناختي و رفتاري فرد است كه در جهت تعبير، تفسير و اصلاح يك وضعيت تنش زا به كار مي‌رود و منجر به كاهش رنج ناشي از آن مي‌شود. بيماري، موقعيتي را در زندگي فراهم مي‌نمايد كه فرد مجبور به كسب توانايي‌هاي جديد براي غلبه بر موقعيت تنش زا و تطابق با شرايط موجود است كه در اين رابطه، الگوها و نظريه‌هاي مختلفي ارايه گرديده است كه از آن ها در پژوهش‌ها و طراحي ابزارها نيز استفاده شده است تا نحوه سازگاري افراد در زمان سلامتي و بيماري مشخص شده و در صورت لزوم به آنان جهت سازگاري موثر كمك شود.

Objective (s): Recently, human reaction to life hardships and problems has drawn great deal of attention from the researchers. More emphasis on issues pertinent to stress, illness, and health led more attention to concepts such as adjustment and coping strategies. Scholars in different fields have introduced different theories regarding adjustment and mentioned specific aspects of the matter based on the paradigm of their field of expertise. They have tried to introduce their viewpoints within scientific and theoretical framework. The aim of this study was to recognize models and theories of adjustment to illness and disability; and evaluate their strengths as well as weakness. Methods: A literature search using Pub Med, ProQuest, Science Direct, Scopus, and Iran Medex was conducted using several keywords including adjustment, adaptation, coping, adjustment to diseases and models of adjustment to illness and theories of adjustment to illness. Literature was searched for both Persian and English papers. Result: Review of the literature showed different approaches and theories regarding adjustment to illness based on biologic, behavioral, cognitive, combination and and holistic views. Regarding adjustment theories and models with biologic approach, different aspects of diseases and complications were considered. Concerning behavioral approaches of adjustment, the patients’ behavior with disease and coping strategies were emphasized. Cognitive approach mainly dealt with cognitive evaluation of the disease by the patient and employing counter measure to fight the disease. The holistic biological approach considered human as a biological, psychosocial being with continuous interaction and reaction with internal/external environments. Conclusion: It seems that cognitive behavioral models and theories better explain how people cope with illness, health and disability to achieve effective adjustment.