جايگاه نقوش برجسته صخره‌اي عهد قاجار در بازيابي هويت ملي ايران

Qajar Rock Reliefs Status in Revival of Iranian National Identity

نقوش برجسته صخره‌اي يكي از مهم‌ترين يافته‌هاي مستند در مطالعات تاريخي و باستان‌شناختي به شمار مي‌آيند. ضرورت مطالعه اين مدرك باستان‌شناختي، بيشتر به دليل برخورداري اين نقوش از اطلاعات ارزشمند سياسي، اجتماعي و فرهنگي يك دوره تاريخي است كه در قالب نقوش و كتيبه‌ها برجاي مانده‌اند. نوشتار حاضر مي‌كوشد به اين پرسش پاسخ دهد كه عوامل تاثيرگذار بر ايجاد نقوش برجسته و پيامدهاي اين اقدام شاهانه چه بوده است؟ رويكرد تحقيق، مطالعه تطبيقي و تاريخي است و در چارچوب نظري بر هوّيت فرهنگي ايراني تاكيد شده است و آن را مقوله‌اي تاريخي دانسته است. هم‌چنين در گردآوري اطلاعات از منابع كتابخانه‌اي بهره گرفته شده است. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهد شاهان قاجار با هدف يكپارچگي سياسي ايران و بقاي سلطنت خاندانشان و نيز تجديدحيات هويت ايراني، به ايجاد نقوش برجسته در مناطق شمالي، جنوبي و غربي ايران اقدام نمودند. بررسي نقوش برجسته ساساني و قاجاري نشان مي‌دهد كه تشابهات موجود بيشتر به مفهوم اقتدارگرايي سياسي محدود گرديده است. مهم‌ترين وجه افتراق اين نقوش، بي‌توجهي به موضوعات مذهبي و مشروعيت ديني است كه شاه را فارغ از حمايت نيروهاي ديني و به شكلي مستبدانه به نمايش مي‌گذارد.

Rock reliefs has recognized as one of the most important documentary finding in historical and archaeological researches. Necessity of study this archaeological evidence has been further due to including of socio-political and cultural significant that it remained as motifs and inscription. This article attempted to answer what are the effective factors in formation of rock reliefs and their consequences? The method of research is comparative studies and historical analysis approach that it emphasized on the Iranian cultural identity. Also, in gathering data have been used documentary sources. The Result of research shows that, Qajar Kings created rock reliefs in Northern, Southern and western regions until they could attain political integration, reign survival and Iranian identity revival. There are similarities between Sasanian and Qajar rock reliefs that it focused on the political authority. Whereas, most important diversity aspect in these motifs have been inattentive to Shah religious legitimations that it has been presented arbitrary without religious powers support.