بررسي گفتمان‎هاي امنيّت ملّي جمهوري اسلامي ايران

در اين نوشتار كوشش بر اين بوده است تا به تحليل و بررسي دو گفتمان امنيّتي موجود در جمهوري اسلامي از ابتدا تا كنون، سير تكويني و علل شكل‎گيري آن در جمهوري اسلامي ايران بپردازد. گفتمان نخست، به‎نام گفتمان انقلابي، مايه‎هاي نظريه‎اي خود را از انديشه‎ي سياسي اسلام، قانون اساسي و ديدگاه‎هاي تصميم‎سازان دريافت مي‎دارد كه تفسيري فراملّي و امّت‎محور و از ديدگاهي گسترده‎تر و مستضعف‎نگر از امنيّت ملّي جمهوري اسلامي ايران ارايه مي‎كند. مشكلات دروني كشور، الزامات جغرافيايي و بين‎المللي، به‎معناي آغاز دوره‎اي نوين در ملاحظات امنيّت ملّي كشور بود. در اين دوره، تلاش حاكمان جمهوري اسلامي كاهش سطح ايستارهاي ايديولوژيك تاثيرگذار در ملاحظات امنيّت ملّي كشور بود، البّته نبايد از تغييرات در سطح كلان و بين‎المللي و تاثير آن بر ايران در اين دوره بي‎توجّه بود. اين دوره را مي‎توان گفتمان ملّي امنيّت جمهوري اسلامي معرّفي كرد. گفتمان دوم، يك دهه پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران و با دوره‎ي رياست جمهوري آقاي ‎هاشمي رفسنجاني آغاز شد كه با توجّه به شرايط داخلي و بين‎المللي حاكم بر كشور و ظهور تنگناهاي داخلي و تهديدهاي خارجي، همچنين فروپاشي شوروي و پايان جنگ سرد و از سوي ديگر ضرورت بازسازي كشور ناشي از ويراني‎هاي جنگ تحميلي ايران، خود را با قوانين مستحكم جغرافياي حاكم بر اين سرزمين هماهنگ ساخت و گفتمان امنيّتي حفظ‎محور مبتني بر حفظ نظام، كشور و توجّه به داخل و تامين نيازهاي آن را مدّ نظر قرار داد. پس از گذشت چندين سال به مرور زمان، ضعف و ناتواني اين رويكرد امنيّتي نيز آشكار شد و امنيّت سخت‎افزاري و نگاه به بيرون، به‎عنوان بنياد تهديدهاي داخلي ايران، مورد چالش و نقد اساسي قرار گرفت و ناكارآمدي امنيّتي اين رويكرد نيز آشكار شد.