زمينه‌ها، ابعاد و مراحل بحران سالار در خراسان با تاكيد بر مفاهيم بحران و مديريت بحران (1266 -1262هـ.ق /1849 - 1845م)

Areas, aspects, and the stages of the crisis of Salar in Khorasan emphasizing the concepts and management of crisis (1845 – 1849)

بحران سالار در خراسان از مهم‌ترين بحران‌هاي دوره‌ قاجار است. با توجه به‌گستردگي و ابعاد گوناگون، مي‌توان آن را از زواياي مختلف مورد مطالعه و تجزيه و تحليل قرار داد. در تحقيق حاضر تلاش شده است زمينه‌ها و مراحل شكل‌گيري بحران سالار مورد بررسي قرارگيرد و به ‌اين پرسش پاسخ داده شود كه مهم‌ترين زمينه‌ها، ابعاد و مراحل شكل‌گيري اين بحران چه بوده است؟ نكته‌ بارز و قابل توجه در اين مقاله، بهره‌گيري از چارچوب نظري در مبحث بحران و مديريت بحران و تلاش براي تجزيه و تحليل وقايع تاريخي در چارچوبي بين‌رشته‌اي مركب از تاريخ، جامعه‌شناسي و علوم سياسي است. تاكيد نگارندگان بر پررنگ نشان دادن مباحث نظري و تبيين و تعريف ابعاد مفاهيم بحران و مديريت بحران با هدف افزودن بر غناي مباحث و بهره‌گيري از ديگر دانش‌ها در مسير تقويت تحليل‌هاي تاريخي صورت گرفته است. بخش عمده‌اي از گسترش بحران سالار را مي‌توان ناشي از ضعف عملكرد و مديريت بحران غلط دولت مركزي در دوره‌ محمدشاه و صدارت آقاسي دانست. كاركرد منفي دولت مركزي در اين مقطع تاثير قابل توجهي بر گرايش بخش‌هايي از نخبگان و جامعه به سالار و آصف‌الدوله و تعميق بحران و افزايش شكاف بين حاكميت و جامعه داشته است. از ديگر نكات قابل توجه اين كه بحران سالار بر زمينه‌اي از اختلافات و منازعات درون‌ايلي و درون‌حاكميتي شكل‌گرفت و در بستر قدرت‌طلبيِ برخي نخبگان سياسي درون حاكميت از جمله آصف‌الدوله و سالار و هم‌چنين نارضايتي اهالي از عملكرد دولت مركزي رشد ‌كرد و در چارچوب سياست انگليس براي تشكيل دولت‌هاي كوچك در شرق ايران و تضعيف دولت مركزي ايران و شخص اميركبير، قوت ‌يافت و در نهايت با مديريت دولت مركزي بر محور ميرزا تقي‌خان اميركبير، كه مي‌توان از آن با عنوان يك مديريت بحران موفق ياد كرد، مهار شد.

The crisis of Salar in Khorasan is one of the most significant ones during Qajar dynasty. It can be analyzed through different angles, considering its vastness and diverse aspects. In the present article, it has been tried to investigate different stages of the formation of the crisis on order to detect the most important one. The main factor in this article is taking advantage of a theoretical framework in the discussions on crisis and management of crisis and also attempting to analyze historic events based on an interdisciplinary framework composed of history, sociology and political sciences. The author insists on showing theoretical topics more prominent and defining different aspects of the concepts and management of crisis to enrich the topics discussed and enjoying other sciences to empower historic analysis performed. The main for expansion of the crisis of Salar is poor performance and deficient crisis management of the central government in the period of Mohammad shah and chancellorship of Aghasi. Another considerable point about the crisis of Salar is that it was formed based on disagreements and discords inside the government and among tribes. Finally, the crisis was controlled by the management of Mirza Taghi Khan Amir Kabir, which is referred to as a successful management of crisis.