پديد آورندگان :
رشيدي ابراهيم‌حصاري، اصغر نويسنده دانشجوي دكتري جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري، گروه جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري، دانشكده علوم جغرافيايي، دانشگاه خوارزمي، تهران، ايران Rashidi Ebrahimhesari, Asghar , بهمند، داداله نويسنده استاديار گروه جغرافيا، دانشكده علوم اجتماعي، دانشگاه پيام نور فيروزآباد، فيروزآباد، فارس، ايران Behmand, Dadollah , سبحاني، نوبخت نويسنده كارشناسي‌ارشد جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري، گروه جغرافيا، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد مرند، مرند، آذربايجان شرقي، ايران Sobhani, Nobakht , حيدري، تقي نويسنده دانشجوي دكتري جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري، گروه جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري، دانشكده علوم جغرافيايي، دانشگاه خوارزمي، تهران، ايران Heidari, Taghi
كليدواژه :
سيستم‌هاي شهري- منطقه‌اي , استان آذربايجان‌شرقي , شهرهاي كوچك‌اندام , تعادل ناحيه‌اي
چكيده فارسي :
امروزه شهرهاي كوچك، نقش و جايگاه خاصي در توزيع جمعيت، توزيع يكسان و عادلانه انواع فعاليت‌هاي اقتصادي و اجتماعي، تقليل نا‌برابري‌هاي منطقه‌اي و در نهايت، تعادل ناحيه‌اي و توازن در سيستم شهري- منطقه‌اي دارند. هدف اين مقاله، تحليل نقش شهرهاي كوچك‌اندام در تعادل ناحيه‌اي شبكه شهري استان آذربايجان‌شرقي مي‌باشد. نوع تحقيق، كاربردي- توسعه‌اي بوده و جامعه آماري آن شامل كليه نقاط شهري استان است. اطلاعات مورد نياز پژوهش از سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن طي سال‌هاي 1390-1335 مركز آمار ايران، استانداري، سالنامه‌هاي آماري، ادارات و سازما‌ن‌هاي مختلف، جمع‌آوري شده است. همچنين جهت تعيين ميزان تعادل سيستمي منطقه، از مدل‌هاي كمّي؛ از قبيل رتبه- اندازه، ضريب آنتروپي، درجه نخست شهري، ضريب كشش‌پذيري، تغيير سهمي و ضريب مكاني استفاده شده است.
در سال 1390، استان آذربايجان‌شرقي داراي پنج شهر كوچك‌اندام (50-25 هزار نفر جمعيت) بود كه حدود 075/0 جمعيت شبكه شهري منطقه را شامل مي‌شدند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهند كه بر اساس مدل رتبه- اندازه طي سال‌هاي 65 تا 95، ناهماهنگي و عدم تعادل در سلسله‌مراتب شهري استان آذربايجان‌شرقي، محسوس مي‌باشد. همچنين بررسي فعاليت‌هاي عمده كشاورزي، صنعت و خدمات در شهرهاي كوچك‌اندام نشان مي‌دهند كه اين شهرها، در بخش خدمات، واردكننده مي‌باشند و تنها شهر سراب و آذرشهر از لحاظ كشاورزي، وضعيت مساعدي دارند؛ شهرهاي عجب‌شير و سردرود در همه زمينه‌هاي فعاليتي، واردكننده بوده و به‌طور شايسته نتوانسته‌اند نقش مساعدي در تعادل سيستم منطقه‌اي ايفا نمايند. بنابراين تزريق سرمايه و امكانات به شهرهاي كوچك مي‌تواند راهكاري مناسب براي كاهش نابرابري منطقه‌اي، تمركز جمعيت و صنايع در كلان‌شهر تبريز باشد و در نهايت تعادل نسبي را در سيستم منطقه‌اي استان آذربايجان‌شرقي ايجاد نمايد.
چكيده لاتين :
Nowadays, small cities take an important role in population distribution, identical and fair distribution of social and economic activities, reducing regional inequalities, and finally, regional equilibrium, and equality in urban-regional system. The current research aims at analyzing the role of small-sized cities in regional equilibrium of urban network of East Azerbaijan Province. The research type is applied-developmental and the population was all the cities of the province. The required data was collected from the population and housing census from 1956-2011, Iran Statistics Center, Governorship, Statistical and Census Annals, and different bureaus and organizations. Moreover, to determine the extent of systemic equilibrium of the region such quantitative models as Rank-Size, Entropy Coefficient, Primate City Index, Elasticity Coefficient, Shift Share, and Location Quotient were made use of. In 2011, East Azerbaijan Province included five small-sized cities with population of 25000-50000, constituting 0.075 population of urban network of the region. The results indicated that, upon Rank-Size model, from 1986-2011, lack of equilibrium in urban hierarchy of East Azerbaijan Province was readily observable. Besides, investigating main agricultural, industrial, and service activities in small-sized cities indicated that such cities, in service section, import their demands and the only exceptions are the cities of Sarab and Azarshahr, agriculture-wise. The cities of Ajabshir and Sardroud import all their demands in all aspects and have failed to take a proper role in regional system equilibrium. Therefore, injecting capital and facilities into small cities may be a proper solution for reducing regional inequality, population concentration, and industry in the metropolis of Tabriz and finally it can bring about relative equilibrium in the regional system of East Azerbaijan Province.
