تدريسِ دانشگاهي: كدام روش؟

University Teaching: Which Method? Which Model?

تدريس ازجمله فعاليتهايي است كه تعريف آن با همه سهولت ظاهري، از صعوبت زيادي برخوردار است؛ نقش انكارناپذير اين فعاليت در فرايندهاي آموزشيوپرورشي، موجب شدهاست كه براي وضع مطلوب آن انديشهورزيشود و الگوهايي ارايهشوند؛ اين تلاشها با دستاوردهايي متنوع همراه بودهاند و به تبع آن، شواهد و دلايلي براي دفاع از الگوهاي مورد نظر تهيه و توليدشدهاند؛ اما «آيا با اطمينان ميتوان از يك روش، الگو يا راهبرد مناسب تدريس سخنگفت و دفاعكرد؛ بهگونهايكه آن روش يا الگو يا راهبرد بهمثابه يك راه، معلم (از آموزگار تا استاد دانشگاه) را بهمقصودبرساند؟»؛ طرح اساسي در اين مقاله (كه مخاطب خاص خود را مدرسان دانشگاهي ميداند)، آن است كه دراصل «معلميكردن» با عمل در موقعيتهاي منحصربهفرد همراه است و براي چنين عملي «قابليت توليد روش براساس دانش»، نقشي محوري بازيميكند. آنان كه به افتخار معلمي درميآيند، نميتوانند براي اعمال خود به راهبرد، الگو و روشي خاص دلببازند و بر آن اساس به سراغ هر موضوع و هر مخاطبي در هر شرايط و هر زمان، بروند؛ باوجوداين، هرگاه به بازشناسي عمل «معلميكردن» اقدامشود، ميتوان با تسامح به گونههايي از عمل دستيافت كه براي باخبركردن ديگران، مفيد خواهندبود؛ اين گونههاي عمل معلمي را ميتوان با عنايت به نقشي كه استاد و دانشجو (معلم و شاگرد) در هريك از چهار مرحله (آغاز، استمرار، اثربخشساختن و ارزشيابي) فرايند تدريس ايفاميكنند، در قالب شانزده مورد معرفيكرد و نام راهبرد تدريس بر آنها نهاد؛ درعينحال، بر اين مدعا تاكيدميشود كه براساس نتايج حاصل از پژوهشهاي حوزه تدريس، هيچيك از راهبردهاي تدريس، بدون درنظرگرفتن شرايط، اهداف، مخاطب و هزينه آن، بر ديگري ارجحيتندارند اما، آگاهي از راهبردهاي تدريس و تامل بر تجارب تدريس، خود، لازمه توليد روش و الگوي متناسب تدريس هر موضوع در هر زمان به هر گروه از مخاطبان است و از اين حيث، همه استادان (معلمان) نيازدارند خود را به اين دانش مجهزكنند و در اعتلاي آن بكوشند.

Despite of teaching outward simplicity, it is a kind of activities which its definition is so hard. Its undeniable role in educational activities has caused reflection over its ideal state and patterns of thinking. These efforts have been accompanied by various achievements and evidences that have been brought out in desired patterns. But, by applying an ideal method, model, pattern or teaching strategy can be served as a path or teacher (either in K12 or higher education settings) for achieving purpose? The main idea of this paper (which targets university teachers as its audience) is that ‘teacher hood’ is faced with unique situations for which the ‘ability to create a model based on knowledge’ and plays a crucial role. Those who serve teaching as a career shouldn’t exclude themselves to a single strategy, model or method which would supposedly serve as a universal solution in every temporal or spatial situation. However, one can attain certain rules of thumb which would be helpful for others in the exploration of the teaching practice. Regarding the role undertaken by the teacher and student in each of the four basic models (beginning, continuing, efficacy and evaluation) these modes of teacher hood can be divided in sixteen categories and labeled as teaching strategies. In the meantime, the paper keeps faith in the argument that neither of the existing teaching strategies should be preferred to the other ones without taking into consideration of the situation, objectives, audience and expenses. However, knowledge of teaching strategies and reflecting upon teaching experiences is an imperative for creation of a fruitful method in every specific situation. Thus, regardless of the settings, all teachers need to equip themselves with this knowledge and try to upgrade it.