بررسي كاربردپذيري " نقص تراژيك " ارسطو در تراژدي پادشاه اديپوس اثر سوفوكل

The Possibility of Observing Aristotle’s “Tragic Flaw” in Sophocles’ Oedipus Rex

در اين مقاله سعي شده است يكي از معتبرترين تعاريف ارايه شده براي قهرمانان آثار تراژيك، يعني مفهوم "نقص تراژيك" ارسطو، كه در كتاب مشهور فن شعر او ذكر شده است، در تراژدي پادشاه اديپوس نوشته‌ي سوفوكل بررسي شود، و نقاط ضعف و قوّت آن معرفي گردد. ارسطو "نقص تراژيك" را در پاسخ به انتقاد افلاطون از شعر و شاعري مبني بر اين‌كه شاعران صفات و ويژگي‌هاي پست و بشري را به خدايان نسبت مي‌دهند، مطرح نمود، تا ثابت كند كه قهرمانان تراژيك نه به واسطه‌ي هوس‌راني يا بي‌عدالتي خدايان، بلكه به واسطه‌ي خطا و نقص فردي گرفتار عقوبت مي‌شوند. اين تحقيق ضمن تاكيد بر عنصر جبر در پي‌ر‌‌‌نگ تراژدي پادشاه اديپوس و سرنوشت از پيش‌رقم‌خورده‌ي اديپوس، نشان مي‌دهد كه مفهوم "نقص تراژيك" ارسطو در واقع در بافت اين نمايش‌نامه كاربردپذيري چنداني ندارد، و دفاعيه‌ي ارسطو در برابر انتقاد افلاطون كارآمد و جهان شمول نيست. "نقص تراژيك" ارسطويي، كه در دوره‌هاي كلاسيك و نيوكلاسيك بسيار محترم انگاشته مي‌شد، رفته‌رفته با گسترش بدبيني فلسفي و انديشه‌هاي ناتوراليستي و زيرسوال‌رفتن اختيار بشر، جاي خود را به جبرگرايي، پوچ‌گرايي، و مفهوم تضاد اخلاقي هگل داد. چنان‌چه قهرماني اسير گرداب جبر اجتماعي و يا هستي‌شناختي باشد، متهم‌كردن او به نقص فردي و تراژيك چندان پذيرفتني نخواهد بود، و دليل اصلي مصداق نداشتن "نقص تراژيك" ارسطويي در پادشاه اديپوس نيز همين است.

This article tries to explore the Aristotelian concept of "tragic flaw” in Sophocles’ Oedipus Rex (430 B.C.), one of the most renowned tragedies in ancient Greece. Aristotle’s famous definition of tragic characters appears in his Poetics, in response to Plato’s allegations against poetry and his claim that poets attribute human properties to gods and hence represent them as imperfect and frivolous. Aristotle argues that a tragic hero falls not because of unjustifiable external forces, but because of his own mistakes and frailties. This paper views Oedipus tragic flaw from an Aristotelian standpoint and endeavors to observe to what extent it can be applied to Sophocles’ Oedipus Rex.