خانواده در ايران باستان و شاهنامه

The family in Ancient Iran and the Shahnameh

پيشينه‌شناسي موضوع خانواده از ضروريات خانواده‌پژوهي و مسايل مربوط به خانواده است. پژوهش‌هاي تاريخي نشان مي‌دهند كه در زمان‌هاي بسيار دور خانواده‌ي ايراني از دودمان‌هاي بزرگ پدرسري تشكيل يافته بود. در اين خانواده سلطه‌‌ي پدري بر روي اعضاي آن نامحدود بود و پدر در آن واحد هم قاضي و هم مجري آداب مذهبي به شمار مي‌رفت. زن، اگرچه اختياراتي نسبت به شوهر نداشت با وجود اين، بانوي خانه محسوب مي‌شد و مورد احترام اعضاي خانواده بود؛ فرزندان نيز نسبت به والدين خويش فرمان‌بردار و مودّب بودند. از ديدگاه آيين زرتشتي، تشكيل خانواده تكليفي مذهبي و پيماني لازم و واجب براي رستگاري روح بود؛ بنابراين چون فرزندان به سن رشد مي‌رسيدند، پدران اسباب زناشويي فرزندان را براساس آداب و رسوم فراهم مي‌ساختند. در خانواده‌ي شاهنامه، پدر نقشِ سالاري مهربان و دوست‌داشتني به‌عهده دارد و فرزندان از پدر خويش با نيك‌نامي و محبّت ياد مي‌كنند. هم‌چنين مادر مقامي والا دارد و هميشه مورد‌احترام و مايه‌ي مباهات فرزندان است. فرزندان، نيكي به والدين را يك اصل اخلاقي مي‌دانند و حقوق والدين را رعايت مي‌نمايند. در اين خانواده، فرزند داشتن مايه‌ي روشني روان است و دختر و پسر هر دو عزيز و گرامي هستند و روابط فرزندان براساس احترام كوچك‌تر به بزرگ‌تر مي‌باشد. در خانواده‌ي شاهنامه، زنان اطاعت از همسر را امري الزامي مي‌دانند و در هر امري نظر و عقيده‌ي همسر خويش را خواستار شده، كسب اجازه مي‌نمايند. آن‌ها نسبت‌به همسر، غم‌‌گسار، وفادار و مهربان هستند و علاوه بر نقش همسري و مادري، مربي و گاه قيم فرزندان خويش مي‌باشند.

Studying the literature on the issue of family is necessary for any research on family issues. Historical researches show that in distant times Iranians had patriarch families. Having unlimited powers, the father was the judge and the executer of religious rituals. The wife, though with few powers, was regarded to be the lady of the family and respected by the family members. Children were obedient to their parents. According to Zoroastrianism, marriage was a religious duty and was necessary for salvation; thus, when children were mature, they were married according to rites and customs. In the Shahnameh, the father has the role of a kind, lovely, and supportive ruler, respected and admired by his children. The mother has a sublime status, always revered and praised by her children. For children, respecting parents and observing their rights are considered an ethical duty. In such a family, having children, whether boys or girls, is warmly welcome. Wives consider it compulsory to obey husbands, solicit his opinion, and request his permission in everything. They are kind, faithful, and obedient to their husbands.