نوع شناسي تطبيقي رمان تاريخي فارسي و عربي

يكي از حوزه هاي پژوهشي و مطالعاتي مهم در ادبيّات تطبيقي، به بررسي سير مكتب ها، انواع و جريان هاي ادبي و البتّه تبيين تفاوت ها و همانندي هاي سرگذشت و چگونگي ظهور و بروز و زوال اين گونه ها و جريان ها و مكتب ها در ادبيّات ملل مختلف اختصاص دارد. شعر حماسي، ادبيّات نمايشي، داستان و... در ادبيّات فارسي و عربي چه سير و سرگذشتي داشته اند؟ رمان تاريخي چگونه از ادبيّات اروپا به ادبيّات فارسي و عربي راه پيدا كرده است؟ و... اين پرسش ها جز دغدغه هاي علمي مهمّي هستند كه حوزه پژوهشي يادشده بدان ها مي پردازد. پرسش اخير دقيقاً همان مساله اي است كه اين جستار كه به زيرشاخه پژوهشي ادبيّات تطبيقي و ترجمه پژوهي(1) نيز نزديك است، در پاسخ بدان سامان يافته است. پژوهش حاضر، با تكيه بر اين فرضيه بنيادين كه ترجمه (و بويژه آثار مترجمان نويسنده)، در انتقال «رمان تاريخي» از ادبيّات اروپا به ادبيّات عربي و فارسي نقش انكارناپذيري داشته و به پيدايش يك گونه ادبي جديد در زبان مقصد منجر شده است، به بررسي سير اين نوع ادبي از ادبيّات اروپا تا ادبيّات عربي و فارسي مي پردازد و با تحليل دو نمونه متني فارسي و عربي، برخي تفاوت‌هاي بنيادين گونه رمان تاريخي را در دو ادبيّات فارسي و عربي تبيين مي كند و ازجمله آشكار مي دارد كه شمس و طغرا، شاهكار محمّدباقرميرزا خسروي با اين كه او خود، يكي از مترجمان رمان تاريخي جرجي زيدان (كه او خود بيشتر تحت تاثير والتر اسكات انگليسي بوده) به فارسي است، به گونه فرانسوي رمان تاريخي نزديك تر است و نسبت به دوشيزه شامي جرجي زيدان، از بلوغ فنّي و ساختاري بيشتري برخوردار.