واكاوي ريشه هاي ادبيّات تطبيقي در ادبيّات قديم عربي

ادبيّات تطبيقي به عنوان يك علم در دو قرن اخير در كشورهاي اروپايي و كشورهاي عربي و اسلامي ظهور كرد ولي مفهوم تطبيق از قرن ها پيش در ادبيّات ملل مختلف وجود داشته است و ادبا و ناقداني بوده اند كه نوعي مقايسه، موازنه و تطبيق را ميان ادبا و ادبيّات ملل مختلف انجام مي دادند. بررسي ريشه هاي ادبيّات تطبيقي به ويژه در كشورهاي اسلامي و عربي از اين رو اهمّيّت دارد كه بدون واكاوي ميراث اسلامي در زمينه ادبيّات تطبيقي نمي توان برنامه شفافي براي تحول و پيشرفت ادبيّات تطبيقي در كشورهاي اسلامي طراحي كرد. از سوي ديگر ظهور نظريه ادبيّات تطبيقي اسلامي و ضرورت توجه بيشتر بررسي هاي تطبيقي به ادبيّات ملل اسلامي در عصر معاصر، بر اهمّيّت واكاوي ريشه هاي ميراث اسلامي در اين زمينه مي‌افزايد. اين مقاله كوشش دارد از طريق بررسي برخي از آثار جاحظ، ابوالفرج اصفهاني، ابن قتيبه، ابن نديم، ابن اثير، شروح ديوان متنبي و بيروني به واكاوي نشانه هاي ادبيّات تطبيقي در ادبيّات و نقد عربي قديم بپردازد. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه نشانه هاي ادبيّات تطبيقي در نقد عربي قديم ابتدا در مرحله «سنجش ادبي درون ادبيّات عربي» نمود پيدا كرد و بعد از آن به صورت بارزتر در مرحله دوّم يعني مرحله «سنجش ادبي برون مرزي ادبيّات عربي» ظهور يافت.