شكاف هاي اجتماعي و جنبش هاي سياسي در خاورميانه

Social Cleavages and Political Movements in the Middle East

جنبش‌هاي سياسي همواره يكي از عوامل پويايي اجتماعي در جوامع انساني بوده و شكل گيري آنها در هر كشوري موجد تغييرات مهمي در راستاي تامين خواسته‌هاي مردمي بوده است. در اين ميان، جنبش‌هاي اخير خاورميانه كه با عنوان بيداري اسلامي شناخته شده است از جمله جنبش هاي اجتماعي مهم در قرن حاضر است كه منشا تغييرات بنيادي تري در كل اين منطقه بوده است؛ ازاين‌رو، پرداختن به علل شكل گيري اين جنبش‌ها از ديدگاه جامعه‌شناسي سياسي بسيار حايز اهميت است، به‌طوري‌كه بررسي آنها حتي سمت‌وسوي بعدي جنبش ها را نيز آشكار مي ‌كند. بر اين اساس، نوشتار حاضر از منظر جامعه‌شناسي سياسي شكاف‌هاي اجتماعي و با به‌كارگيري روش پژوهش كيفي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي، اسنادي و اينترنتي، ابتدا دلايل شكل گيري جنبش‌هاي اخير در كشورهاي خاورميانه را مورد بررسي قرار داده، سپس با ارايه دو مدل «انقلابي» جمهوري اسلامي ايران و «اصلاحي» و گام‌به‌گام جمهوري تركيه به عنوان مدل‌هاي موفق براي مديريت شكاف‌هاي اجتماعي، به علل تاخير جنبش‌ها در رسيدن به اهداف انقلاب پرداخته است. فرضيه مطرح‌شده در اين مقاله عبارت است از اينكه قطبي شدن شكاف‌هاي موجود در كشورهاي منطقه و ناتواني دولت‌ها از تراكم‌زدايي آنها، مهم‌ترين عامل بروز انقلاب در اين كشورها بوده و از سوي ديگر، ناتواني دولت‌هاي انقلابي براي كاهش روند قطبي شدن شكاف‌ها نيز به نوبه خود باعث تاخير انقلاب‌ها در رسيدن به اهدافشان شده است.

Political movements have always been one of the social dynamics in the formation of human society and bring about significant changes in each country in order to meet the demands of the people. The recent movements in the Middle East known as the Islamic awakening of the social movements of the present century is the origin of fundamental changes in the whole region. Addressing of causes of these movements from the perspective of political sociology is very important so that they can detect the direction of the next movement. Accordingly, the present paper from the perspective of political sociology and social gaps using qualitative research methods first deals the formation of the reasons for the recent movement in the Middle East and then examined with two Iran "revolutionary" and Turkey "reformation” as a successful model for the management of social divisions.