تحليل زبانشناسانه نفثه‌المصدور زيدَري نَسَوي

Linguistic Analysis of Zidari Nasaviʹʹs Nafathat al-Masdoor

نثر فنّيِ نفثه‌المصدور را محمّد خُرَندِزي زيدَري نَسَوي در نيمه نخستِ سده هفتم هجري قمري نوشت. اين كتاب افزون بر اينكه موضوع اصلي آن بيشتر، شرح حالِ خودِ نويسنده در هنگامِ حمله مغول است، در بر دارنده مطالبِ تاريخيِ ارزشمندي نيز مي‌باشد. دوگانگيِ هدفِ نويسنده براي تاريخي و ادبي نوشتن، سبب شده است كه پژوهشگران و سخن‌شناسانِ ادب فارسي درباره ارزش ادبي آن هم‌صدا نباشند. بعضي اين اثر را تنها نثري فنّي به انگيزه بازتابِ تاريخ مي‌دانند و براي همين، ادبي بودن اين نثر را زير پرسش قرار مي‌دهند. برخي نيز اين اثر را به دليل كاربرد هنرمندانه زبان، از ارزشمندترين نثرهاي ادبي فارسي مي‌دانند. كساني هم معتقدند كه پيچيدگيِ لفظي و معنايي نفثه‌المصدور دليلي است بر دوره‌اي بودنِ اين اثر كه از ارزش ادبي آن مي‌كاهد. در اين پژوهش با استفاده از نقد زبانشناسانه، زيبايي‌ها و كاستي‌هاي ادبيِ اين اثر بررسي، و از اين راه، چراييِ دريافت‌هاي دگرگونه درباره ارزش ادبيِ نفثه‌المصدور پاسخ داده شده است. در پايان روشن شده كه نفثه‌المصدور زباني بسيار سنجيده دارد كه تقارن‌هاي لفظي و معنايي فراواني در آن به كار رفته است، ولي ساختار كلّي نفثه‌المصدور ارجاعي به زندگي‌نامه و تاريخ است و چنين ساختاري از ارزش زبان ادبي آن مي‌كاهد.

The technical prose of Nafathat al-Masdoor was written by Shahab-Eddin Mohammad Khorandezi Zidari Nasavi in the first half of the 7th century on the Islamic lunar calendar. The main theme of the book is an autobiography of the writer during the period of the Mongols attacks; in addition, the book includes valuable historical information. The dual purpose of the writer, who wrote the book for both history and literature, has made researchers and Persian literature linguists express different opinions on the literary value of the book. Some consider the book as a technical prose written to reflect history; thus, questioning the literariness of the prose. Others, however, consider the book as one of the most valuable Persian literature prose works for its artistic utilization of language. Still, some others maintain that the lexical and semantic complexities of Nafathat al-Masdoor prove that the work belongs to only a certain period of time, which reduces its literary value. Using linguistic criticism, the present study explores the literary beauties and deficiencies of this work, and through this procedure, it answers the question as to why there are various opinions on the literary value of Nafathat al-Masdoor. At the end, it is explained that Nafathat al-Masdoor enjoys a well thought-out language in which many lexical and semantic symmetries have been implemented. However, the overall structure of Nafathat al-Masdoor is a reference to biography and history, which reduces the literary value of the work.