كليدواژه :
آفتابگردان , سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) , پهنه‌بندي , شهرستان گرگان , فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP)
چكيده فارسي :
به‌منظور پهنه‌بندي بوم‌شناختي اراضي كشاورزي كنوني شهرستان گرگان جهت كشت آفتابگردان، از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) و فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) استفاده شد. به‌اين منظور ابتدا نيازهاي زراعي- بوم‌شناختي آفتابگردان با استفاده از منابع و اسناد علمي تعيين، درجه‌بندي و سپس نقشه‌هاي موضوعي متغيرهاي محيطي مانند دماي متوسط، دماي كمينه، دماي بيشينه، بارش، شيب، جهات شيب، ارتفاع از سطح دريا، ماده آلي، شوري، بافت، pH، ميزان نيتروژن، فسفر، پتاسيم، كلسيم، آهن و روي تهيه شدند. طبقه‌بندي و رتبه‌بندي هر لايه در 4 طبقه صورت گرفت. از فرايند تحليل سلسله مراتبي براي تعيين وزن معيارها از طريق تجزيه و تحليل پرسش‌نامه‌ها استفاده شد. لايه‌هاي رقومي عوامل محيطي در محيط GIS پس از اختصاص وزن AHP مختص به هر لايه، روي‌هم‌گذاري و تلفيق شدند. سپس پهنه‌بندي اراضي در چهار طبقه بسيار مستعد، مستعد، نيمه‌مستعد و غير‌مستعد انجام شد. نتايج نشان داد كه به‌ترتيب 38/71 و 85/13 درصد زمين‌هاي زراعي شهرستان گرگان جهت توليد آفتابگردان در پهنه‌هاي بسيار مستعد و مستعد قرار دارند. اين پهنه‌ها از بارش كافي (بالاتر از 400 ميلي‌متر) و حاصلخيزي بالا برخوردار بودند. همچنين نتايج نشان داد حدود 76/14 درصد از اراضي كنوني كشاورزي شهرستان گرگان جهت كشت آفتابگردان مناسب نمي‌باشد و حداقل از نظر يك منبع بوم‌شناختي داراي محدوديت مي‌باشد. اين اراضي شامل طبقات نيمه‌مستعد (84/6) و غير‌مستعد (92/7)، به قسمت‌هاي جنوبي شهرستان اختصاص يافت. در اين مناطق شيب بالا، شوري و كمبود برخي عناصر‌غذايي مانند نيتروژن، پتاسيم و كلسيم از عوامل محدود كننده كشت شناخته شدند.
واژه‌هاي كليدي: پهنه‌بندي، فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP)، سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS)، شهرستان گرگان، آفتابگردان
چكيده لاتين :
Geographic information system (GIS) and analytical hierarchy process (AHP) were applied to ecological zoning of current agricultural lands in Gorgan distinct for sunflower cultivation. For this purpose, agro-ecological requirements of sunflower firstly, were identified according to scientific resources. Rating and thematic requirement maps were then provided. Studied environmental-components were as average, minimum and maximum temperatures, precipitation, slope percent, elevation, slope aspects and soil characteristics (OM, pH, EC, texture, nitrogen, phosphorus, potassium, calcium, iron and zinc). Each layer was classified into four classes. The analytical hierarchy process (AHP) was used to determine the weight of criteria by using the questionnaires analysis sheet. The digital environmental layers overlaid and integrated in GIS media and then zoning of lands carried out in four classes (high suitable, suitable, less suitable and non-suitable). The results showed that 71.38% and 13.85% of these areas were high suitable and suitable for sunflower cropping, respectively. These zones had enough rainfall ( > 400 mm) and high fertility. Also, about 14.76% of present agricultural lands of Gorgan distinct were not suitable for this crop and these areas were faced by at least one limitating factors in ecological resources. The less suitable and non-suitable regions were located in the south of Gorgan township. Moreover, results showed that the limitation factors were including: high slope and EC, deficient of some elements such as N, K and Ca.
Keywords: Zoning, AHP, GIS, Gorgan, Sunflower
