بررسي برخي صفات مورفولوژيك و فيزيولوژيك كلزا در مراحل مختلف نموي در شرايط تنش غرقابي

Investigation of waterlogging stress on some morphologic and physiological traits of rapeseed in different developmental stages

اين پژوهش به‌منظور بررسي اثر تنش غرقابي بر برخي صفات ريخت شناسي و فيزيولوژيك كلزا (L. Brassica napus) در مراحل مختلف نموي، رقم هايولا 401، به‌صورت گلداني در دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان، در قالب طرح پايه كاملاً تصادفي با آرايش فاكتوريل، در سه تكرار در سال 1390-1389 انجام شد. فاكتور هاي آزمايش شامل مراحل نموي (گياهچه اي، ساقه رفتن، گلدهي و پر شدن دانه) و مدت اعمال تنش غرقابي (0، 3، 6 و 9 روز) بود. در اين آزمايش، صفات سطح برگ، وزن خشك برگ، ارتفاع و وزن خشك ساقه، حجم ريشه، وزن خشك ريشه، فلورسانس كلروفيل، غلظت كلروفيل و عملكرد دانه اندازه گيري شد. براي كمي سازي اثر تنش غرقابي بر صفات مورفولوژيك و عملكرد از مدل زوال كاهشي و خطي استفاده گرديد. شرايط غرقابي سبب كاهش سطح و وزن خشك برگ، كاهش FV/FM و كاهش ميزان كلروفيل، افزايش زردي، پيري زودرس و ريزش برگ ها گرديد. در نتيجه اين تغييرات گياه زيست توده كمتري به ساقه و ريشه صادر كرده و ارتفاع، وزن خشك ساقه، حجم و وزن خشك ريشه و در نهايت نيز عملكرد دانه كاهش يافت. بيشترين شيب كاهش عملكرد دانه در شرايط غرقابي مرحله ي گلدهي (73/1- در روز) و كمترين آن در شرايط غرقابي مرحله ي ساقه رفتن (6/0- در روز) به‌‌دست آمد. بيشترين ميزان عملكرد دانه در تيمار شاهد (3/15 گرم در بوته) و كمترين آن در تيمار 9 روز غرقاب مرحله گلدهي و پر شدن دانه (به‌ترتيب 18/0 و 4/1 گرم در بوته) به‌دست آمد. به‌طوركلي نتايج اين آزمايش نشان داد كه تنش غرقابي در نتيجه صدمه به اندام هاي رويشي و عدم كاركرد مناسب گياهان تحت تنش نسبت به شاهد، موجب كاهش عملكرد دانه در هر چهار مرحله نموي گرديد. واژه‌هاي كليدي: تنش غرقابي، عملكرد، كلزا، كلروفيل

n order to investigation of waterlogging stress effects on morphological and physiological traits of rapeseed (Brassica napus L.) in different developmental stages, a pot experiment was conducted at Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, during 2010-2011. The experiment design was completely randomized with factorial arrangement and three replications. Examined factors were developmental stage (seedling, stem elongation, flowering and grain filling) and duration of waterlogging stress (0, 3, 6 and 9 days). Leaf area, leaf dry matter, shoot high and shoot dry matter, root volume and root dry matter, chlorophyll fluorescence, chlorophyll content and grain yield were measured. An exponential decay and linear models were fitted to quantify waterlogging stress on morphological traits and yield. Waterlogging conditions decreased leaf area and leaf dry matter, then leaf senescence occurred and fall down it So, plant less biomass transmit in to the shoot and root, then, shoot high and shoot dry matter, root volume, root dry matter, FV/FM, chlorophyll content and finally grain yield decreased. Maximum slope of grain yield reduction (-1.73 per day) observed in the flowering stage while the lowest was recorded at stem elongation (-0.6 per day). Control plants had the highest yield (5.1 g per plant) while imposing 9 days waterlogging either flowering or grain filling stages (0.18 and 1.4 g per plant, respectively) decreased the seed yield. Generally, results of the present research indicated that in order to damage of vegetative organs and their lack of proper functioning rather then control markedly decreased seed yield of rapeseed throughout four developmental stages.