تحليل توارث كميت و كيفيت الياف پنبه با استفاده از تجزيه به عامل ها

Description of inheritance for lint quantity and quality in cotton by factor analysis

هدف از انجام اين مطالعه بررسي كارايي تجزيه به عامل ها به‌عنوان يكي از روش هاي آماري چندمتغيره در تحليل نحوه توارث خواص كمي و كيفي الياف پنبه بود. بوته هاي شش رقم پنبه به‌همراه 240 لاين نوتركيب نسل 6F حاصل از تلاقي آن‌ها در سال 1390 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي هاشم آباد گرگان مورد بررسي قرار گرفتند. بر‌اساس نتايج تجزيه به عامل ها، شش عامل اول دليل ايجاد بيش از 83 درصد شباهت بين شش والد مورد بررسي بودند. با توجه به مقادير بار عامل ها، سه عامل اول به‌ترتيب عامل توليد وش، رشد رويشي و كيفيت الياف نام گرفتند. باي پلات امتياز عامل ها نشان داد كه بيشترين توليد وش و رشد رويشي متعلق به رقم ساحل بود و ارقام زودرس تر مقادير پايين تري از امتياز اين عامل ها را به خود اختصاص دادند. بيشترين امتياز عامل كيفيت الياف متعلق به رقم شماره 200 بود و رقم ساحل از اين نظر متوسط بود. در بين تلاقي ها هيچ لايني نبود كه از نظر هر دو عامل توليد وش و رشد رويشي برتر باشد و بيشتر لاين هاي مورد بررسي از نظر امتياز اين دو عامل مقادير حدواسط را به خود اختصاص دادند. در بين لاين هاي 6F مورد مطالعه، بيشترين امتياز از نظر عامل توليد وش متعلق به لاين هايي بود كه يك والد آن‌ها رقم ساحل بود. پتانسيل بالاي رقم ساحل و تلاقي هاي حاصل از آن نشان داد كه اين رقم همچنان يك مخزن بسيار قوي از ژن هاي افزايش دهنده كمّيت و كيفيت الياف پنبه براي كشت در مناطق شمالي ايران به‌ويژه استان گلستان مي‌باشد. صادق بودن روابط توارثي والد- نتاج و قابليت پيشگويي وضعيت تلاقي ها از نظر عامل توليد وش بيانگر مفهوم قابليت تركيب پذيري عمومي والدين پنبه مورد استفاده از نظر اين عامل بود. همچينن بر اساس نتايج اين پژوهش، عامل ها كه خود تركيب خطي از چند متغير ساده هستند را مي‌توان همانند متغيرهاي معمولي در مطالعات ژنتيك كمي مورد بررسي قرار داد. واژه‌هاي كليدي: FA، PCA، بار، امتياز، عملكرد

The objective of this study was to evaluate the efficiency of factor analysis as one of the multivariate statistical methods into describing the mode of inheritance for lint quantity and quality in cotton. Seeds of six cotton cultivars along with 240 F6 recombinant inbred lines were planted to study in Hashem-Abad agriculture research station, Gorgan, Iran. The results of factor analysis showed that 83% of relevance among the parents was successfully explained by the six first factors. Based on the factor loadings, the three first factors were named "lint and seed production", "vegetative growth" and "lint quality". Biplot of factor scores showed that the highest "lint and seed production" and "vegetative growth" was belonged to cultivar Sahel, and there was no cultivar with high "lint and seed production" and low "vegetative growth". The highest score for factor "lint quality" was belonged to cultivar Number 200; and Sahel was intermediate in this respect. Among the all crosses, there was no lines showing superiority for the both factors "lint and seed production" and "vegetative growth" and most of the studied lines were intermediate for these factors. Among the evaluated F6 lines, the highest score for factor "lint and seed production" belonged to lines that had cultivar Sahel as one ancestor in their pedigree. The high potential of cultivar Sahel and its crosses proved that this cultivar is are still a very profitable pool containing genes controlling quantity and quality of lint in cotton for growing area in the North of Iran, particularly for Golestan province. The validity of parent-offspring relationship and predictability of performance of crosses for "lint quality" implies the concept of combining ability of the used cotton parents for this factor. It concluded that, factors as a linear combination of simple variables could be used as usual variables in quantitative genetics studies. Keywords: FA, PCA, Factor loadings, Scores, Yield