ارزيابي عملكرد، اجزاي عملكرد و تحمل به تنش خشكي ژنوتيپ‌هاي بهاره كلزا

Evaluation of Seed Yield, Yield Components and Tolerance to Drought Stress of Spring Canola Genotypes

به منظور ارزيابي عملكرد دانه، اجزاي عملكرد و تحمل به تنش خشكي هفده ژنوتيپ بهاره كلزا دو آزمايش جداگانه در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در دو سال زراعي 1390-1388 اجرا شد. ژنوتيپ‌ها در آزمايش بدون تنش از زمان كاشت تا رسيدگي فيزيولوژيك بر اساس50 درصد و در آزمايش تنش بر اساس 80 درصد تخليه رطوبت قابل استفاده گياه در خاك آبياري شدند. بر اساس نتايج تجزيه واريانس مركب صفات در دو شرايط محيطي، بين ژنوتيپ‌ها از نظر عملكرد دانه و شاخص‌هاي تنش خشكي اختلاف معني دار وجود داشت. در شرايط آبياري بر اساس 80 درصد تخليه رطوبتي خاك، اكثر صفات مربوط به عملكرد به طور معني‌دار كاهش يافتند. در شرايط بدون تنش ميانگين عملكرد دانه در لاين‌هاي 15/1GoL×19H، 39/2 FUS×RC، Zabol-6،SG2-87182 و 13/1RG×19H به ترتيب 3147، 2838، 2831، 2789 و 2779 كيلو‌گرم در هكتار بود. در شرايط تنش لاين‌هاي 15/1GOL×19H، 13/1 RG×19H و SG1-87182 به ترتيب با 2218، 2596 و2110 كيلوگرم در هكتار عملكرد دانه بيشتري داشتند. همبستگي عملكرد دانه در شرايط تنش و عدم تنش با شاخص‌هاي تحمل به خشكي مثبت و معني‌دار بود. لاين‌هاي 15/1GOL×19H ،13/1RG×19 H و Zabol-6 ضمن داشتن بيشترين عملكرد دانه، بيشترين مقادير شاخص‌هاي تحمل به تنش (STI)، ميانگين بهره‌وري هندسي (GMP) متوسط بهره‌وري (MP) را داشتند و به عنوان متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها با عملكرد بالا تعيين شدند. نمودار باي‌پلات ترسيم شده بر مبناي مولفه‌هاي اصلي نشان داد كه شاخص‌هاي STI، GMP و MP نسبت به يك ديگر بالاترين ضريب همبستگي را داشتند و ژنوتيپ‌هاي متحمل در مجاورت شاخص‌هاي تحمل قرار گرفتند. اين شاخص‌ها مي‌توانند به عنوان بهترين معيار براي ارزيابي و تعيين ارقام متحمل به خشكي در برنامه‌هاي به‌نژادي استفاده شوند.

To evaluate seed yield, yield components and tolerance to drought stress in 17 spring canola genotypes, two separate experiments were conducted in a randomized complete block design with three replications in two cropping seasons 2008-2010. Irrigation was applied in non stress experiment from planting to physiologic ripening, based on 50 percent and in stress experiment, based on 80 percent depletion of available soil water. Results of combined analysis of variance in two environments showed significant differences among genotypes for seed yield and drought stress indices. Irrigation in 80 percent depletion of available soil water significanty decreased seed yield and yield related traits. In non stressed condition, seed yield, of genotypes 15/1GOL×19H, 39/2FUS×RC, Zabol-6, SG2-87182 and 13/1RG×19H were 3147, 2838, 2831, 2789 and 2779 kgha-1 respectively and in stressed condition genotypes 13/RG×19H, 15/1GOL×19H, SG1-87182 and Zabol-15 with 2596, 2218, 2110 and 2077 kgha-1 produced higher seed yield. Genotypes 15/1GOL×19H, 13/1RG×19 H, and Zabol-6 with the highest seed yield and values of STI, GMP and MP indices were determined as tolerant genotypes to drought stress. Biplot graph presented based on principal components indicate that STI, GMP and MP indices had the highest correlation coefficients with each other and tolerant genotypes were located closed to the tolerant indices. These indices can be used as the best criteria for evaluation and identification of tolerant canola genotypes in breeding programs.