مقايسه عملكرد دانه و اجزا مرتبط با آن در ژنوتيپ هاي رازيانه (Foeniculum vulgare Mill.)

Comparison of Seed Yield and Its Related Components in Genotypes of Fennel (Foeniculum vulgare Mill.)

رازيانه گياهي علفي و چند ساله است كه اسانس و عصاره آن كاربرد وسيعي در صنايع داروسازي ، نوشابه سازي، غذايي، آرايشي و بهداشتي دارد. به منظور بررسي عملكرد دانه و صفات مرتبط با آن در اين گياه، آزمايشي در سال‌هاي 1385- 1383 در اصفهان انجام شد و در آن دوازده ژنوتيپ رازيانه شامل ده توده بومي (بوشهر، ‌اروميه، مشهد،‌اصفهان، ‌فزوه، ابن‏سينا، ‌همدان،‌لرستان، يزد و شيراز) و دو رقم خارجي (P11-820065 و 11486) با استفاده از طرح اسپليت پلات در زمان با طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار مورد بررسي قرار گرفتند. با توجه به اين كه در سال اول به علت خسارت سرماي پاييزه امكان يادداشت‌برداري از آزمايش وجود نداشت، در سال‌هاي دوم و سوم صفات مختلف مورفولوژيكي، فيزيولوژيكي، عملكرد و درصد اسانس ژنوتيپ‌ها يادداشت‌برداري شد. نتايج دو ساله نشان داد كه ژنوتيپ‌ها از نظر كليه صفات مورد مطالعه به جز صفت تعداد شاخه فرعي، تفاوت معني‌داري داشتند. ژنوتيپ P11-820065، با متوسط عملكرد 561 گرم در مترمربع و ژنوتيپ ابن سينا با 22/201 گرم در مترمربع به ترتيب بيشترين و كمترين عملكرد دانه را داشتند. سال‌هاي آزمايش تاثير معني‌داري بر عملكرد و درصد اسانس داشت. ژنوتيپ‌هاي خارجي به خاطر داشتن طول دوره رويشي و زايشي بيشتر، داراي ارتفاع گياه، عملكرد دانه و وزن هزار دانه بيشتري بودند. نتايج ضرايب همبستگي صفات نشان داد كه وزن هزار دانه، تعداد روز تا رسيدگي كامل وتعداد چترك در گياه همبستگي مثبت و معني‌داري با عملكرد دانه در متر‌مربع داشتند. ژنوتيپ P11-820065 به علت عملكرد بالا و درصد اسانس قابل توجه، جهت كشت در مناطقي با شرايط اقليمي مشابه منطقه اجراي آزمايش توصيه مي‌شود.

Fennel is a perennial and aromatic herb and its essential oil and extract is extensively used in pharmaceutical, food, and cosmetics industries. In order to compare seed yield and yield components in twelve genotypes of fennel (ten native populations and two foreign cultivars 11486 and P11- 820065), an experiment was conducted during 2004-2006 in Isfahan. The experiment was on the basis of randomized complete block design with three replications. Native populations were collected from Bushehr, Oromieh, Shiraz, Yazd, Isfahan, Mashhad, Lorestan and Hamedan. Different morphological, physiological, seed yield and percentage of essential oil of genotypes were recorded only in the second and third years as due to cold damage, data on traits could not be recorded in the first year. The results showed a significant difference for all traits among genotypes. The highest and the lowest seed yield were obtained from P11-820065 (561 gm-2) and Ebne Sina (201.22 gm-2), respectively. The experimental years had a significant effect on seed yield and essential oil percentage. Foreign cultivars had the highest plant height, seed yield and 1000 seed weight due to longer vegetative and reproductive periods. A positive correlation was obtained between seed yield and weight of 1000 seeds, days to rippning and number of umbels. Culivar P11-820065 can be recommended as a genotype with high seed yield and high essential oil for cultivation in the same climate as the experimental region.