بازشناسي و بررسي فرهنگ «اختري كبير» (صحاح اختري )

Recognition and evaluation of "Great Akhtari"

لغتنامه يا فرهنگ لغت دوزبانه (عربي‌ بتركي) اختري‌ كبير يا صحاح اختري،‌‌ تاليف «مصلح‌الدين‌مصطفي‌بن‌شمس‌الدين‌احمد قره‌حصاريِ كوتاهيوي»، مشهور به «اختري» (م. در حدود ‌968ق.‌/1561م.‌) اديب، لغت شناس‌ و فقيه‌ ترك زبان عثمانيست كه در دوره حكومت «سلطان سليمان قانوني» ميزيست. اين فرهنگ لغت كه‌ حاوي‌ 40 هزار كلمه‌ است و به نوشته مولف‌ در موخره ، در 952ق.‌ در كوتاهيه‌ پايان‌ يافته‌، در گذشته اي نه چندان دور، در سرزمين عثماني و نيز در ميان طالبان علم و عربي آموزان تركزبان ايراني، از شهرت و اقبال بسياري برخوردار و محل رجوع خاص و عام بوده است. در اين نوشته،كوشيده شده تا حد توان، اين فرهنگ ارزشمند ولي فراموش شده، بازشناسي و بررسي شود و مقدمه و موخره آن، همچنين نمونه هايي از مدخل ها و توضيحاتش، براي آشنايي و سنجش بهتر و بيشتر ترجمه و آورده شود تا سرآغازي باشد بر شناخت دوباره و بازآوردن آن بحوزه رواج و كاربرد.

Akhtari-e Kabir or Sihah-e Akhtari is a bilingual lexicon (Arabic-Turkish) complied by Muslih Al-Din Mustafa Ibn Shams Al-din Ahmad karehisari Kutahiyyavi (D.968/1561) known as Akhtari,Usmani literary,linguist and faqih ,Living in the era of Sultan Süleyman Kanûnîʹs kingdom .It includes 40 thousand words and according to the endnote, written by the author, it has been finished in Kutahiyyeh in 952 hijri. It has been a specific reference for elementary and the advanced.It has been well-known and accepted among the Iranian Turkishspeaking students of Arabic and the knowledgeseekers in Usmani empire,not long time ago. In this article, have been attempted to recognize and survey this valuable and forgotten lexicon and also to exhibit and translate the introduction and the endnote and some selected entries and definitions, for better examination and acquaintance and perhaps this can be a beginning to reconsider this book.