تاثير برنامه خودمراقبتي بر اساس مدل مراقبت از خود" اورم" بر نقايص خودمراقبتي روان‌شناختي بيماران تحت همودياليز

The Impact of a Self-care Program Based on Oremʹʹs Self-Care Model on Psychological Self-Care Deficits in Hemodialysis Patients

مقدمه: نارسايي مزمن كليه بيماري مزمني است كه باعث نقايص متعددي در رفتارهاي خودمراقبتي مي گردد. فراگيري فعاليت هاي خودمراقبتي مي تواند فرد را به سمت سلامتي و رفاه سوق دهد، از اين رو مطالعه حاضر با هدف تعيين تاثير برنامه خودمراقبتي بر اساس مدل مراقبت از خود "اورم" بر نقايص خودمراقبتي روان‌شناختي بيماران تحت درمان با همودياليز مراجعه كننده به بيمارستان وليعصر (عج) بيرجند انجام گرديد. روش پژوهش: تعداد 36 بيمار همودياليزي مراجعه كننده به بيمارستان وليعصر (عج) بيرجند در اين پژوهش نيمه تجربي با روش نمونه گيري در دسترس در سال 1392-1391 مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوري اطلاعات ابزار پژوهشگر ساخته بررسي نقايص روان‌شناختي تهيه شده بر اساس مدل خودمراقبتي "اورم" بود كه پس از تاييد روايي و پايايي به صورت مصاحبه حضوري تكميل گرديد و پس از تجزيه و تحليل و بررسي فرم ها و در نظر گرفتن توانمندي هاي بيماران جهت خودمراقبتي آموزش هاي مربوط به هر يك از واحدها به صورت انفرادي و چهره به چهره داده شد، پس از انجام برنامه خودمراقبتي به مدت يك ماه مجدداً براي واحدهاي پژوهش پرسشنامه تكميل گرديد و اطلاعات به دست آمده با نرم افزار SPSS ويرايش 17 و آمار توصيفي و استنباطي در سطح معني داري )05/0p? ( تجزيه و تحليل شدند. يافته ها: يافته ها مويد اين موضوع بود كه نقايص خودمراقبتي روان‌شناختي مطالعه شامل (نقص در آگاهي از روش هاي آرام سازي وحل مساله براي كاهش خشم و عصبانيت، نقص در بكارگيري از روش هاي آرام سازي و حل مساله براي كاهش خشم و عصبانيت، نقص در استفاده از جملات مثبت در زندگي، نقص در بيان احساسات با خانواده و دوستان، انزواي اجتماعي، اندوه، نااميدي و...) بود كه در قبل از مداخله اكثر بيماران 33 نفر (7/91 درصد) نقص در آگاهي از روش هاي آرام سازي و حل مساله براي كاهش خشم و عصبانيت و همينطور نقص در بكارگيري از اين روش ها را داشتند كه در بعد از مداخله بيماراني كه نقص در آگاهي از روش ها داشتند به 13 نفر (1/36 درصد) با )001/0 (p < مطابق نتيجه آزمون مك نمار رسيده بودند و بيماران با نقص در بكارگيري از اين روش ها به 18 نفر (50 درصد) با )001/0 p= ( رسيده بودند. نتيجه گيري: با توجه به نتايج مطالعه، ارتقا رفتارهاي خودمراقبتي در حيطه ي روان از طريق برنامه هاي خودمراقبتي مي تواند كاهش قابل توجهي در مشكلات روان‌شناختي بيماران تحت درمان با همودياليز داشته باشد لذا توصيه مي شود جهت كاهش عوارض رواني ناشي از درمان با همودياليز پرستاران از طريق آموزش برنامه خودمراقبتي زمينه را براي افزايش پيروي بيماران از رفتارهاي خودمراقبتي فراهم كنند و در جهت ارتقا سلامت و بهداشت روان اين بيماران قدم بردارند.

Introduction: Chronic renal failure and hemodialysis can lead to numerous self-care deficits in patients. Promotion of psychological self-care behaviors can help patients maintain their mental health and well-being. The present study was performed to determine the impact of a self-care program, based on Orem’s Self Care Model, on psychological self-care deficits in hemodialysis patients. Methods: In this quasi-experimental study, carried out in 2013, thirty-six hemodialysis patients were selected via convenience sampling from the hemodialysis ward of Vali-e-Asr Hospital in Birjand, Iran. Data were collected, using a self-care deficit questionnaire, which was designed based on Orem’s Self-Care Model. After confirming its validity and reliability, the questionnaire was completed during interviews. By considering the subjects’ self-care deficits, the program was carried out via face-to-face interviews. One month after the intervention, the questionnaire was filled out again. Descriptive and inferential statistics were calculated by SPSS version 17. P-value ? 0.05 was considered statistically significant. Results: As the findings showed, psychological self-care deficits included knowledge deficit related to effective relaxation techniques and anger management via problem-solving, inability to use relaxation techniques and anger management via problem-solving ,deficit in using positive sentences, deficit in expressing emotions toward family and friends, social isolation, grief, and despair. Before the intervention, the majority of patients (n=33, 91.7%) had knowledge deficit related to effective relaxation techniques, deficits in anger management via problem-solving, and inabilities to use relaxation techniques. However, after the intervention, the number of patients with knowledge deficit reduced to 13 (36.1%) (P < 0.001), and the number of subjects with deficits in using relaxation techniques decreased to 18 individuals (50%) (P=0.001), according to McNemar’s test. Conclusion: The present study showed that a self-care program, based on Orem’s Self-Care Model, can significantly reduce psychological self-care deficits in hemodialysis patients. Therefore, nurses can apply self-care programs based on Orem’s Self-Care Model to improve patients’ mental health.