بررسي آثار قرار گرفتن در معرض امواج تلفن همراه (900 مگاهرتز) در اوايل تولد بر حافظه و فعاليت آنزيم سوپراكسيد ديسموتاز و كاتالاز در بافت مغز موش صحرايي

اخيراً مقاله‏اي با عنوان «بررسي آثار قرار گرفتن در معرض امواج تلفن همراه (900 مگاهرتز) در اوايل تولد بر حافظه و فعاليت آنزيم سوپراكسيد ديسموتاز و كاتالاز در بافت مغز موش صحرايي» را مطالعه نمودم كه در آن فصلنامه پژوهشي [1] به چاپ رسيده بود. همان‏طور كه محققين محترم نيز در ابتداي مقاله مذكور اشاره نموده بودند «در دنياي امروز علاقه زيادي براي بررسي آثار زيان بار امواج الكترومغناطيسي به ويژه تلفن همراه وجود دارد.» از اين رو تحقيقات گسترده‏اي در كشورهاي مختلف صورت مي‏گيرد كه بيانگر نگرش ويژه محققين در بررسي آثار اين تكنولوژي نوين بر زندگي انسان است. چاپ نتايج حاصل از فعاليت تحقيقاتي مذكور به‏صورت يك مقاله اصيل با همت دو نفر از متخصصين محترم رشته فيزيولوژي در آن مجله علمي جاي بسي تشكر را دارد. همانند همه رشته‏هاي تخصصي، تحقيق روي آثار امواج الكترومغناطيسي نيز يك مبحث اختصاصي است؛ اما به نظر مي‏رسد كه موارد مندرج در اين مقاله نشانگر فقدان اطلاعات كافي در اين زمينه باشد، بنابراين سبب حذف برخي نكات اساسي شده است. از اين رو لازم مي‏دانم كه ضمن احترام به نويسندگان عزيز و با در نظر گرفتن اين‏كه روش تحقيق مقاله فوق برگرفته از منبع درج شده شماره 15 [2] است، نكات مبهم موجود در مقاله حاضر را با استناد به منبع مذكور يادآوري نمايم: در بخش مواد و روش‏ها به منظور تامين تشعشعات الكترومغناطيسي، با وجود اين‏كه جمله «بر اساس كار پژوهشي قبلي [15]» ذكر شده، از گوشي تلفن همراه Nokia N72 استفاده شده است در صورتي‏كه براي تامين تشعشعات در منبع 15، از يك دستگاه سيگنال ژنراتور (Rode & Schwarz، آلمان) براي توليد فركانس 840 مگاهرتز استفاده شده است. قابل ذكر است كه گوشي تلفن همراه مورد استفاده در آزمايش (Nokia N72)، از گوشي‏هاي نسل دوم بوده و در ايران با سيم كارت‏هاي همراه اول و ايرانسل فعال خواهد شد. در بخش مواد و روش‏ها هيچ اشاره‏اي به شيوه فعال‏سازي گوشي براي استفاده از امواج 840 مگاهرتز نشده كه نكته‏اي بسيار اساسي است. اگر از سيم كارت‏هاي مذكور (سيستم GSM 900) استفاده شده باشد، باند فركانسي توليد شده توسط گوشي تلفن، به‏طور خودكار در محدوده بين 890 تا 915 مگاهرتز [3] است و قابل انتخاب نيست. چگونه محققين محترم فقط به اين جمله اكتفا نموده‏اند كه «اين دستگاه فركانسي حوالي 840 مگاهرتز توليد مي‏كرد»؟ بدين‏ترتيب در مقاله مذكور هيچ‏گونه تشعشعي با فركانس 840 مگاهرتز استفاده نشده است. امروزه ميزان جذب اختصاصي انرژي در بافت SAR (Specific Absorption Rate) به‏عنوان يك كميت استاندارد جهاني براي مقايسه نتايج تحقيقات روي بافت‏ها، حيوانات با يكديگر يا تعميم نتايج حاصل از آزمايش‏هاي حيواني به انسان مورد استفاده قرار مي‏گيرد [4]. با مراجعه با دفترچه راهنماي گوشي يا سايت شركت ياد شده مي‏توان دريافت كه اين گوشي از انواع تلفن‏هاي همراه با توان تشعشعي كم بوده و ميزان جذب اختصاصي انرژي در ناحيه گوش با حداكثر توان تشعشعي در زمان مكالمه، معادل 0/76 وات بر كيلوگرم است كه بسيار كمتر از حد استاندارد است. بدين ترتيب هر چند در تمامي شكل‏هاي مقاله نام گروه شاهد به جاي گروه كنترل درج شده است، اما عدم استفاده از يك گروه شاهد (با گوشي تلفن خاموش) اين شبهه را ايجاد مي‏نمايد كه شايد نتايج ثبت شده مربوط به ساير عوامل موجود در محيط آزمايش (از جمله ميدان مغناطيسي حاصل از باطري گوش تلفن) باشد. چگونه مي‏توان اثبات كرد كه در مدت 3 ساعت تابش‏گيري حيوانات، تلفن همراه مورد نظر داراي تشعشعاتي بوده است؟ نويسندگان منبع 15 براي تاييد فركانس توليد شده از يك دستگاه آنالايزر فركانس (RF- Analyzer HF32D) استفاده نموده‏اند در حالي‏كه نويسندگان عزيز مقاله فصلنامه علمي ياد شده به هيچ سيستمي براي تاييد فركانس يا روش ارزيابي براي روشن و خاموش بودن تلفن همراه يا دستگاهي براي سنجش خروجي امواج اشاره نكرده‏اند . موقعيت قرار گرفتن گوشي تلفن در قفس و فاصله آن به صورتي كه حيوانات ضمن آزادي و حركت، تابش‏گيري يكساني داشته باشند مشخص نشده است. ذكر اين جمله «با استفاده از آنتني (Nokia N72) كه در داخل قفس (همان قفس نگهداري موش)» كافي نيست. محققين محترم مي‏توانستند با بررسي دقيق‏تر منبع 15 دريابند كه در شرايط تابش امواج الكترومغناطيسي، حذف رويه فلزي قفس موش‏ها و استفاده از يك حفاظ غير فلزي الزامي بوده كه مورد توجه قرار نگرفته است. در پايان، ضمن تشكر مجدد از تمام اساتيد محترمي كه در انجام اين تحقيق و تدوين مقاله مشاركت داشته‏اند، تاكيد مي‏شود كه وجود فردي آشنا به امواج تلفن همراه يا مباحث الكترومغناطيس براي مشاوره يا تكميل مراحل اجراي تحقيق ضروري بوده و مي‏توانست ارزش علمي بالاتري را براي مقاله ارايه شده فراهم نمايد.