استفاده از مدل رقابتي واكنش سطح به‌منظور بررسي رقابت در تراكم‌ها و تركيب‌هاي مختلف كشت مخلوط كنجد (Sesamum indicum) و لوبيا (Phaseolus vulgaris)

Response- Surface Analysis for Evaluation of Competition in Different Densities of Sesame (Sesamum indicum) and Bean (Phaseolus vulgaris) Intercropping

مدل واكنش سطح میزان عملكرد را بر اساس تراكم پیش بینی می‌كند و دارای اهمیت خاصی در برآورد رقابت و میزان كاهش عملكرد در تراكم های مختلف و انتخاب تراكم بهینه از نظر عملكرد می‌باشد. به منظور ارزیابی میزان رقابت بین و درون گونه‌ای دو گیاه كنجد (Sesamum indicum) و لوبیا (Phaseolus vulgaris) در شرایط كشت مخلوط و خالص آزمایشی در سال زراعی 89- 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوك های كامل تصادفی با 3 تكرار و 16 تیمار به اجرا در آمد. بر اساس پیش بینی مدل، حداكثر عملكرد دانه در یك بوته ایزوله لوبیا، 33 گرم بوده كه از حداكثر عملكرد كنجد (17 گرم در بوته) بیشتر بود. فضای مورد نیاز برای رسیدن به حداكثر عملكرد در لوبیا 6/0 مترمربع و در كنجد 1/0 مترمربع بود. لوبیا در رقابت با كنجد چه در تولید دانه و چه تولید بیوماس گیاه برتر بود و ضریب رقابتی برای دانه و بیوماس لوبیا به ترتیب 35/0 و 3/0 به دست آمد كه نشان‏دهنده مهم‌تر بودن رقابت درون‌گونه‌ای نسبت به بین گونه‌ای در لوبیا بوده و برای كنجد ضریب رقابتی 6/2 و 9/2 به ترتیب برای تولید دانه و بیوماس به دست آمد كه نشان دهنده مهم تر بودن رقابت بین گونه‌ای نسبت به درون‌گونه‌ای در كنجد می باشد. بیشترین عملكرد كنجد و لوبیا در تراكم 40 بوته در متر مربع و 20 بوته در متر مربع به ترتیب با 195 و 300 گرم در متر مربع به دست آمد. بالاترین نسبت برابری زمین (14/1) نیز در تیمار 20 بوته لوبیا 10 بوته كنجد در متر مربع مشاهده شد.

Response surface models predict crop yield based on crop density and this is an important tool for evaluation competition at different density and hence selection of optimum density based on yield. In order to study intra and inter specific competition in intercropping bean (Phaseolus vulgaris) and sesame (Sesamum indicum), an experiment was conducted at the Agricultural Research Station, Ferdowsi University of Mashhad during the growing season of 2010. For this purpose a complete randomized block design with 3 replications and 16 treatments based on different densities of sesame and bean intercropping was used. The model predicted the maximum yield of an isolated plant of bean and sesame approximately 33 and 17g per plant respectively. The area associated with the maximum yield per plant in bean and sesame were 0.6 and 0.1 m2, respectively. Bean was the dominant competitor with respect to both grain and biomass, and competition coefficient was 0.35 and 0.3 for bean grain yield and bean biomass respectively. Intra-specific competition was more important than inter-specific competition for bean. Competition coefficient was 2.6 and 2.9 for sesame grain yield and biomass respectively. Intra-specific competition was much less important than Interspecific competition in sesame. The highest grain yield in bean (300 g m-2) was obtained of sole crop with density of 20 plants, and the highest sesame grain yield (195 g m-2) was obtained of sole crop with density of 40 plants, the highest land equivalent ratio (1.14) was obtained in intercropping of 20 plants of bean and 10 plants of sesame.