ارزيابي عملكرد و اجزاي عملكرد 43 لاين و اكوتيپ كنجد (Sesamum indicum L.) تحت شرايط آبياري با آب شور

Evaluation of Yield and Yield Components of 43 Sesame (Sesamun indicum L.) Lines and Ecotypes under Irrigated with Saline Water

شوری آب و خاك در مناطق خشك و نیمه خشك رشد و عملكرد گیاهان زراعی از جمله كنجد را محدود می‌كند. بنابراین به منظور ارزیابی عملكرد و اجزای عملكرد 43 اكوتیپ و لاین كنجد تحت شرایط آبیاری با آب شور ( 2/5 دسی زیمنس بر متر) آزمایشی در قالب طرح بلوك های كامل تصادفی با سه تكرار در مزرعه تحقیقات شوری قطب علمی گیاهان زراعی ویژه، دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال1389 اجرا شد. نتایج نشان داد كه تنها 25 اكوتیپ و لاین كنجد قادر به سبز شدن و تداوم رشد تا پایان مرحله رشد زایشی در شرایط این آزمایش بودند و بقیه در مراحل مختلف رشد از بین رفتند. تفاوت اكوتیپ‌ها از نظر عملكرد زیست توده، عملكرد دانه و اجزای عملكرد (تعداد كپسول در بوته، تعداد دانه در كپسول و وزن هزار دانه) معنی‌دار بود. بیشترین عملكرد زیست توده در اكوتیپ MSC3 به مقدار 2/73 گرم در متر مربع مشاهده شد و در 24 درصد اكوتیپ ها مقدار این صفت بیشتر از 30 گرم در متر مربع بود و بیشترین عملكرد دانه نیز در اكوتیپ MSC3 به میزان 7/24 گرم در متر مربع مشاهده شد. از نظر تعداد كپسول در بوته نیز تنوع قابل ملاحظه‌ای بین اكوتیپ‌های كنجد مشاهده شد، به طوری كه گستره آن بین 2 تا 57 عدد متفاوت بود. نتایج ضرایب همبستگی نیز نشان داد كه عملكرد دانه همبستگی مثبت و معنی‌داری با تعداد كپسول در بوته (**46/0 =r) و عملكرد زیستی (**94/0 = r) دارد. به نظر می‌رسد، جهت انتخاب اكوتیپ های متحمل به شوری، به گزینی بر اساس عملكرد دانه در شرایط مزرعه شاخص معتبری باشد. با وجود این، مطالعه بیشتر بر روی فرآیندهای رشدی و فیزیولوژیكی گیاه كنجد جهت تعیین میزان تحمل به شوری ضروری به نظر می رسد.

Salinity of water and soil in arid and semi arid regions restricts the growth and yield of crops such as sesame. In order to evaluate yield and yield components of 43 lines and ecotypes of sesame (Sesamum indicum L.) under saline condition (EC of irrigation water, 5.2 dS m-1) an experiment was carried out in randomize complete block design with three replications at salinity Research Station of Center of Special Crops, Agricultural College, Ferdowsi University of Mashhad in 2010. Results showed that 25 sesame accessions were capable to emerge and growth until maturity and others died in different growth stages. There were significant differences between sesame accessions for yield and yield components (number of capsule per plant, number of seed per capsule and 1000 seed weight). The maximum biomass was obtained from MSC3 (73.2 g/plant), and in 24 percent of accessions was further than 30 g plant-1 and the maximum grain yield was observed in MSC3 (24.7 g m-2). There was considerable variation between accessions in number of capsule per plant, so that the range was from 2 to 57 capsules per plant. Results of correlation coefficients showed that there were significant and positive correlation between seed yield and number of capsules per plant (r=0.46**) and biological yield (r= 0.94 **). It seems that for selection of salt tolerant sesame accessions, screening of seed yield in field conditions is a reliable index. However, further study on growth and physiological processes is necessary for determination of salt tolerance in sesame.