اشكانيان و مسيله استقلال هيركانيا

Arsacides and the Issue of Independence Hyrcania

اشكانيان، به‌منزله دولتي با نظام ملوك‌الطوايفي كه نزديك به پنج سده در ايرانِ عهد باستان حكمراني و طولاني‌ترين حكومت ايران باستان را به‌نامِ خويش ثبت كرد، در نظام سياسي و حكومتي خود داراي ويژگي متمايزي در مقايسه با حكومت‌هاي هخامنشي، سلوكي و ساساني بود. البته، برخي از اين ويژگي‌ها وام‌دار و ميراث‌دار حكومت‌هاي پيشين و برخي نيز ويژه زمام‌داري آنان بود. در اين بين، براساس نظام فيوداليته اشكاني، برخي ساتراپ‌ها يا ايالات با نظارت مستقيم حكومت مركزي اداره مي‌شدند، برخي در امور داخلي خودمختار بودند و برخي نيز «متحد» اين حكومت به‌شمار مي‌آمدند. بنابراين، شاهنشاهي پارتيان، علاوه‌بر شهرها، تعدادي از پادشاهي‌هاي نيمه‌مستقل كوچك و ساتراپ‌ها (استان‌ها) را نيز دربر مي‌گرفت كه از حقوق «هم‌پيمانان» برخوردار بودند. با اين حال، تمامي ايالات و استان‌هاي دوران اشكاني وضعيتي يكسان و تعريف‌شده- به‌منزله ايالت‌هاي كاملاً مطيع، نيمه‌مستقل/ پوليس و يا هم‌پيمان- نداشتند و برخي از اين ايالات همواره درصدد قدرت‌يابي و دستيابي به موقعيتي برتر در جايگاه ايالتي مستقل و يا درزمره هم‌پيمانان (و گاه مستقل از حكومت مركزي) بودند. هيركانيا به‌مثابه ساتراپي بسيار مهم- كه نه‌تنها حامي برخي از شاهنشاهان اشكاني در مواقع بحراني بود، بلكه دست‌كم تا سده نخست ميلادي از تختگاه‌هاي مهم و ارزشمند و از جنبه سياسي و استراتژيك، استان مهم اشكانيان به‌شمار مي‌رفت- نمونه‌اي از اين ايالات بود. اين ايالت با دردسرهايي كه براي اشكانيان ايجاد كرد، در مواقعي مهم از عوامل بحران‌ساز و اغتشاش‌برانگيز بود و هرگاه اوضاع سياسي پيچيده و بغرنجي پيش مي‌آمد، گرايش جدايي‌خواهانه درپيش مي‌گرفت؛ به‌گونه‌اي‌كه اين گرايش‌ها و بحران‌زاييِ حاصل از آن، سبب شده است برخي پژوهشگران اين ايالت را مستقل از دولت پارتيان، با اهداف و سياست‌هاي كاملاً مخالف با دولت مركزي و مجزا از آن، قلمداد كنند. اين مقاله مي‌كوشد اين موضوع را بررسي كند و جوانب گوناگون آن را بكاود.

Arsacids as a Feudal government that reigned nearly 500 years, as the most lasting government in the ancient Iran, had particular characteristics in their political and reigning systems in comparison to Achaemenide, Soluki and Sasani governments. However, they owed some of their characteristics to previous governments and some were particularly their own. According to the feudalism of Arsacides some of the Satraps or states were governed under the direct supervision of the central government, some others were self- governed in their internal affairs, and the other states were the allies of the government. Therefore, the Kingdome of Parts, not only contained cities but also small semi-dependant kingdoms and Satraps (provinces) who enjoyed the rights of allies. Nonetheless, all of the states and provinces of Arsacides period did not follow a determined and defined condition (as completely obedient, semi-dependant/ polis or allies). In fact, some of these states were constantly trying to boost their power and position to become an independent state or an ally (or even dependence from the central government). Hyrcania as a very important Satrap which not only protected the Arsacide kings in the critical conditions, but also up to the 1th century AD was of important kingdoms, politically and strategically, was of these problematic states. This state, itself was the source of tension and anarchy in some critical conditions. Also, whenever, a political turmoil happened, this state tried to use the hectic condition to obtain independence. That’s why some of the researchers consider this state as an independent state from the Parts government with different objectives and politics from the central government. Studying and scrutinizing this issue and answering to this important question is the reason for this research.