ارزيابي روند تخريب و نوسازي بافت‌هاي فرسوده

Assessment of Urban Texture Demolition and Renewal Process

بناها و ساختمان ها به عنوان اجزاي تشكيل‌دهنده بافت‌هاي شهري در روند تحولات بطيي شهر دچار دگرگوني‌هاي مختلف مي‌شوند كه ممكن است مرمت، بازسازي، تخريب يا نوسازي شوند. متعاقب اين تحولات، بافت‌ها و محلات شهري نيز از نظر كالبد و محتوا دچار دگرگوني شده و هويت آنها تحكيم يا بازتعريف مي‌شوند. ورود و دخالت متغيرهاي غير منطقي و برون‌زا در روند بطيي مذكور، بافت‌ها را از سير تكويني تحولات مداوم و پايدار خارج ساخته و منجر به محصولي در تحول فضا مي‌شود كه نسبت مشخص و منطقي با ضرورت‌ها، الزامات و قواعد منطقي تحولات ندارند. از جمله تحولات فضايي تامل‌انگيز كه نياز به بررسي دقيق ابعاد و دلايل آن وجود دارد، روند گسترده و سوداگرانه تخريب و نوسازي ساختمان‌ها در تهران است كه يكي از پيامدهاي جدي آن هويت‌زدايي از بافت‌ها در سير تكوين فضاهاي شهري است. در اين مقاله دو وجه اصلي روند گسترده و سودجويانه تخريب و نوسازي ساختمان‌ها در شهر تهران در دهه‌هاي 70 و80 شمسي بررسي مي‌شود. ابتدا حجم عظيم و ميزان گسترده اين تخريب‌ها و نوسازي ساختمان‌ها در تهران و پشتوانه‌هاي مالي و اقتصادي در مقياس كلان بررسي مي‌شود. اين پژوهش در تلاش است به اين سوال پاسخ دهد كه توليد فضاي كالبدي گسترده در تهران متكي به كدام درآمدها و توليدات اقتصادي شهر است؟ براي پاسخ به اين پرسش رابطه تغييرات درآمدهاي نفتي كشور و تغييرات و ميزان ساخت‌و‌سازها مورد بررسي قرار مي‌گيرد. سپس تصميمات و اقدامات مديريت شهري در تشديد يا تعديل روند تخريب گسترده و نوسازي ساختمان‌ها در شهر تهران با اين سوال كه مديريت شهري نسبت به اين روند سوداگرانه فعال است يا منفعل، تحليل مي‌شود. با بررسي دو وجه فوق و ويژگي‌هاي روند سوداگرانه تخريب و نوسازي ساختمان‌ها نشان مي‌دهد كه تخريب ساختمان‌ها و توليد بناهاي جديد حاصل اين روند رابطه مستقيمي با تغييرات قيمت نفت داشته وبافت‌هاي حاصل از روند تخريب و نوسازي‌هاي گسترده در تهران نه تنها واجد شخصيت و هويت نيستند، بلكه هويت‌زدايي از محلات يكي از ويژگي‌هاي اجتناب‌ناپذير روند ساخت‌و‌سازهاي سوداگرانه اخير است كه نبايد از آن غافل و نسبت به برخورد با ريشه‌هاي آن منفعل بود. غفلت از شناسايي و بررسي ريشه‌هاي اصلي اين روند، علاوه بر نابودي ثروت ملي به نزول كيفيت كالبدي و هويتي فضاها مي‌انجامد.

In the gradual evolution process of the cities, buildings as the components of urban textures undergo multiple changes including repairing and regeneration or demolition and renewal. Subsequently, the textures will go through changes in terms of their physical configuration and contents and their identity will be either consolidated or redefined. The interference of exogenous and irrational variables in the evolution process would throw off the sustainable trajectory of changes and result in a spatial product which has no sensible relation to the necessities, requirements or logical order of changes. The widespread and speculative process of demolition and renewal of buildings in Tehran which consequently has resulted in a loss of identity in the urban textures, is an example of such spatial evolutions which calls for a precise study of the dimensions and reasons contributing to this phenomenon. This article reviews two main dimensions of this spatial process in the city of Tehran in the 90s and the 2000s. Firstly the significant number of demolitions and renewals in Tehran and its economic and financial forces are analyzed in a macro scale. In other words this question is queried that the abundance of production of physical space is relying on what incomes or financial revenues produced in the city of Tehran? In this regard the relation between the national oil revenue and the fluctuations in the scale of constructions is pointed out. Moreover, the effects of urban governance decisions on intensifying or balancing the widespread process of demolition and renewal will be analyzed, through questioning whether the urban governance takes an active or passive stance toward this process. Reviewing these two dimensions and considering the characteristics of this speculative trend demonstrates that the demolition and renewal of buildings and construction of new ones has a direct relation with the fluctuations in oil prices. Furthermore the textures resulted from this ongoing process not only do not possess a new characteristic or identity but also have lost the identity they had carried through time. Neglecting the identification of the causes and roots of this speculative process will result in dissipation of national capital along with a reduction in the quality of spaces both in terms of physical dimensions and identity.